9.Sınıf Dil ve Anlatım 1.Dönem 2.Yazılı Soruları ve Cevapları 1.Metin Üstte mavi gök, altta yağız yer kılındıkta, ikisi arasında insan oğlu kılınmış. İnsanoğlunun üzerine ecdadım Bumin Kağan, İstemi Kağan oturmuş. Oturarak Türk milletinin ilini töresini tutuvermiş, düzenleyivermiş. Dört taraf hep düşman imiş. Ordu sevk ederek dört taraftaki milleti hep almış, hep tabi kılmış. Başlıya baş eğdirmiş, dizliye diz çöktürmüş. Doğuda Kadırkan Ormanı’na kadar, batıda Demir Kapı’ya kadar kondurmuş. İkisi arasında pek teşkilatsız Göktürk öylece oturuyormuş. Bilgili kağan imiş, cesur kağan imiş. Buyruğu yine bilgili imiş tabii, cesur imiş tabii. Beyleri de milleti de doğru imiş. Onun için ili öylece tutmuş tabii. İli tutup töreyi düzenlemiş. Kendisi öylece vefat etmiş. Yasçı, ağlayıcı, doğuda gün doğusundan Bökli Çöllü halk, Çin, Tibet, Avar, Bizans, Kırgız, Üç Kurıkan, Otuz Tatar, Kıtay, Tatabı, bunca millet gelip ağlamış, yas tutmuş. Öyle ünlü kağan imiş… (8.yy) Kül Tigin Kitabesi-Bilge Kağan 2.Metin Yûnus ne hoş demişsün Bal u şeker yemişsün Ballar balınu buldum Kovanum yağma olsun (13-14.yy) Yûnus Emre 3.Metin Öyle sermestem ki idrâketmezemdünyâ nedir Ben kimemsâkî olan kimdir mey û sahbâ nedir Gerçi cânândan dil-i şeydâ için kâm isterem Sorsa cânânbilmezem kâm-ı dil-i şeydâ nedir (16.yy) Fuzûlî 4.Metin Birden o kuş az ilerdeki dala konuverdi. Ve avcı adam bir anda çifteyi ona doğrulttu. Serçekuş büyülenmiş gibi yerinde donuverdi. Sonra kendi dilinde konuştu: “Vurma beni.” Avcı ne dediğini anlamamıştı.. Küçücük bir serçe, eti ne budu ne? Harcadığım fişeğe değmez diye düşünüyordu. Kuş ise anlamamış: “Değer mi?” diye soruyordu. Avcı, rolünü değiştirdi:“Elbette, av avdır. Mesele, değer mi değmez mi değil.”Serçekuş düşünüyordu. Yine konuşmak istedi. Ağzını açtığı vakit kan akmaya başladı. Korkudan ciğeri patlamıştı. (20.yy) Cahit Zarifoğlu 1. a. Yandaki, Orhun Kitabelerinden alınan metinde Türk tarihi ve kültürü ile ilgili hangi bilgilere ulaşılmaktadır?(10p) Türk Tarihi: Türk Kültürü: 1. b. Orhun Kitabeleri Türk dili için neden önemlidir? Beş maddede yazınız.(10p) 2. a. Yandaki dört metnin diline, konularına yazıldığı yüzyıla ve sanatçılarına bakarak Türk dilinin hangi dönemlerinde yazıldığını belirleyiniz.(8p) 1.Metin: 2.Metin: 3.Metin: 4.Metin: 2. b. Yandaki 3. metin, 2. metne göre günümüze daha yakın bir zamanda yazılmasına rağmen, diğerine göre dili neden daha anlaşılmazdır? Yazınız.(5p) 3. Aşağıdaki isimlerin Türk diline katkılarını eserleriyle birlikte yazınız.(12p) Kaşgarlı Mahmut: Yûnus Emre: Ali Şir Nevai: “Yeni Lisan Hareketi” ile Ömer Seyfettin ve arkadaşları, Arapça ve Farsçanın etkisiyle özünden iyice uzaklaşmış kendi söz varlığı kısırlaşmış, dil bilgisi kuralları uygulanamaz olmuş Türkçenin, özüne döndürülebilmesi ve millîleştirilmesi için önemli kararlar almışlar ve bu kararları “Yeni Lisan” makalesiyle duyurmuşlardır. 4. a. “Yeni Lisan Hareketi”nin, Türkçenin iyileştirilmesi için aldığı bu kararları aşağıdaki örneklerden yola çıkarak yazınız.(8p) -“Girdâb-ı aşk”(Farsça tamlamadır. Türkçede “aşk girdabı” şeklinde tamlama olur.): -“Âîne”(Arapça bir sözcüktür. Türkçede “ayna” şeklinde söylenir): -“Zer”(Farsça bilimsel terimdir, Türkçe karşılığı “altın”dır.): -“Geliver”(İstanbul Ağzı); geliver(yazı dili): Ya kanks onu bir anda karşımda görünce oha falan oldum yane…Enjoy durumları işte… OğlumKikican bu iş bizi kasar dedim; biraz relax ol, cool görün, bak yoksaimkansıbıl, unutyane dedim. Beybiacayip tiky zaten, t-shirt çok ka (kaliteli) pant (pantolon) desen supper.Baktım o da bana flashpatlatıyo. Güvenlybi yere geçtim. Tam opereyşınabaşliycam, abi hatun bana doğru geliyo…Oohaageliyo dedim oğlum hadi. İnanıyo musun kanks, kız benden önce pike yaptı: “Ne bakıyon olum, hadyhady!”dedi.Oov kız köylü çıktı,düşünebiliyo musun kanks o ciks t-shirtün içinden bi köylü çıktı ya… Çüş durumları yane. Hâlâ şoklardayım yaa!Nese ben kaçıyore, ok bye öptüm say. Yukarıdaki metinde bugün özellikle gençler arasında yaygınlaşan ve hızla bozulmaya devam eden dile yer verilmiştir. 4.b.Siz de “Yeni Lisan Hareketi”nde olduğu gibi Türkçemizin doğru kullanımına dair önerilerinizi aşağıda verilen örnekler üzerinde sıralayınız.(8p) relax: pant: kaçıyore: hadyhady: Türkçe, Orta Asya coğrafyasında (Rusya’nın da bulunduğu bölge) Çağatay Türkçesi adıyla bölgedeki Türk toplulukları tarafından tek ortak dil olarak 19. yüzyıla kadar kullanılmıştır. 19. yüzyılın sonlarından itibaren bu bölgede bir dilin doğal gelişimine aykırı biçimde çok kısa zamanda Başkurt, Tatar, Kazak, Kırgız, Karakalpak, Karaçay, Balkar, Nogay, Kumuk, Özbek ve Türkmen yazı dili olmak üzere, tek bir dilden –Türkçeden- on bir yeni dil ortaya çıkmıştır. 5. Yukarıda sözü edilen durumun sebebi nedir? (5p) Türkçe-Rusça-Çekçe-Japonca-Bulgarca-Korece Tunguzca-Makedonca-Mançuca-Boşnakça Hint Avrupa Dil Ailesi Ural Altay Dil Ailesi 6.Yukarıda verilen dilleri, ait oldukları dil ailesinin altındaki kutuya yerleştiriniz.(10p) Birbiri için yaşayan iki gönül, engel tanımaz. Çoktan Seçmeli Bölüm 1. Altı çizili sözcükteki ses olayı aşağıdakilerden hangisinde yer almıştır?(2p) A) Barış için yaptığımız çağrılara artık kulak verilmeli. B) İnsanların huzur içinde yaşadığı bir dünya istiyorum. C) İçinde kavganın olmadığı, sevginin en yüce değer olduğu… D) Alabildiğine ferah, alabildiğine mutlu, sakin yaşamlar… E) Gitmek çözüm değil, bunu senin de bilmeni istiyorum. 2.Aşağıdakilerden hangisinde “geniş” sözcüğü mecaz anlamıyla kullanılmıştır?(2p) A) Oda o kadar genişti ki buraya otuz kişi sığabilirdi. B) Senin cefana katlanabilmek için geniş olmak gerek. C) Geniş çaplı bir araştırma sonunda çözüme ulaştık. D) Artıkgeniş bir yol da bu trafik için çözüm değil. E) Geniş odaları her zaman tercih etmişimdir. Gönlümde ateştin, gözümde yaştın Ne diye tutuştun, ne diye taştın 3. Bu dizelerde aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?(2p) A) Ünlü daralmasına uğramış sözcük vardır. B) Ünsüz düşmesine yer verilmiştir. C) Dört sözcükte ünsüz benzeşmesi vardır. D) Kaynaştırma ünsüzleri kullanılmıştır. E) Ünlü düşmesine uğramış sözcük vardır. 4. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi, sesteşi olan (yazılışı aynı anlamı farklı) bir sözcük değildir?(2p) A) Sal gitsin tüm dertleri, sonsuz maviliğin derinliğine B) Sevmek çay gibidir, sevilmekse şeker; bizim gibi garibanlar, çayı şekersiz içer. C) Yaptığın bir hayır, onun için bile çevrendekileri kayır. D) Aklıma geldin, gözlerim doldu; sen gözlerimden boşaldın. E) Bütün gün kırlarda dolaşmak, gönlünce eğlenmek istedi. 5. Seslerin çıkış yerleriyle ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?(2p) A) Dil arkaya doğru hareket ettirilerek kalın ünlüler (a,ı,o,u) çıkarılır. B) Dil öne doğru hareket ettirilerek ince ünlüler (e,i,ö,ü) çıkarılır. C) Dudakların düzleştirilmesiyle düz ünlüler (a,e,ı,i) çıkarılır. D) Dudakların yuvarlaklaşmasıyla yuvarlak ünlüler (o,ö,u,ü) çıkarılır. E) Çenenin genişlemesiyle dar ünlüler (ı,i,u,ü), daralmasıyla da geniş ünlüler (a,e,o,ö) çıkarılır. I.Konuşma dilimizde biri açık (e) , diğeri kapalı (é) olmak üzere iki “e” vardır. II.”-ğ” ünsüzü kelime başında bulunmaz, görevi kendinden önce gelen ünlünün süresini uzatmaktır. III.Türkçede iki ünlü yan yana gelebilir, iki ünlünün yer aldığı sözcükler Türkçedir. IV.Türkçede “-j” sesi yoktur, ”-f” ve “-h” sesleri ise birkaç istisna hariç sadece yansıma sözcük ve ünlemlerde olur. V.”-o” ve “-ö” ünlüsü Türkçe sözcüklerin sadece son hecelerinde yer alabilir. 6.Türkçenin ses özellikleri ile ilgili yukarıda verilenlerden hangileri yanlıştır?(2p) A) II-III B) III-V C) I-IV D) IV-V E) I-II 7. Aşağıdakilerden hangisinde ulama yoktur?(2p) A) Gözlerin var öğretmenim B) Aydın ufuklara çevrili C) Hep güzel yarınları müjdeler D) Boğar ışığında kötülükleri E) Şu yemen elleri ne de yamandır. 8. Aşağıdakilerden hangisi abartılmadan kullanılan beden dilinin konuşmaya katkısıdır? (2p) A) Konuyu belirlemek. B) Dinleyiciyi güldürmek. C) Amacı belirlemek. D) Dinleyicinin dikkatini el-kol eylemlerine çekmek. E) Konuşmayı canlandırıp etkisini artırmak. 9.Aşağıdaki altı çizili kelimelerin hangisinde vurgu ilk hece üzerindedir?(2p) A) Bu soğukta orada beklemesen iyi olur. B) O buralarda gündüz vakti pek durmaz. C) Önce konuyla ilgili bir açıklama yapılacak. D) Genç adam; kalk ayağa, dimdik doğrul ve sevin! E) Tarihin ve medeniyetin beşiği, güzel şehir Urfa… 10. Aşağıdaki tanımlamalardan hangisi yanlıştır?(2p) A) Herhangi bir şeyi açıklamak için genellikle el, kol ve baş ile yapılan hareketlere jest denir. B) Duygu ve düşünceleri belirtecek biçimde yüzde beliren kımıldanışlara mimik denir. C) Hecelerin iyi anlaşılacak biçimde kusursuzca bir araya getirilmesine boğumlama denir. D) Konuşma ve okuma sırasında bir hece veya kelime üzerine diğerlerinden daha farklı olarak yapılan baskıya vurgu denir. E) Telaffuz sesin yükseklik ve alçaklık derecesinin ayarlanmasıyla oluşur. 11. “Ağır” sözcüğü, aşağıdakilerin hangisinde “Hafif hareketleri çevreden tepki görmesine yol açıyordu.” cümlesindeki “hafif” sözcüğünün anlamca karşıtıdır?(2p) A) Beli ağrıdığı için ağır bir şey kaldıramıyor. B) Bu kadar ağır bir suçlama karşısında sessiz kalamazdı. C) Ağır ağır çıkın merdivenleri, nefesiniz kesilir. D) Ağır davranışlarıyla yaşından büyük olduğu izlenimini uyandırmıştı. E) Bu ağır şartlar altında geçimini sürdürmesi zor. 12. Aşağıdakilerin hangisinde altı çizili sözcük terim anlamı taşımaz? (2p) A) Bu romanda anlatıcıyı birinci tekil kişidir. B) Nota bilgisi olmadan beste yapabilir bu çocuk. C) Futbolcu, başarılı penaltı vuruşlarıyla tanınıyor. D) Kostümleri özenle seçilmiş bir oyun başarıya yakındır. E) Şiirlerinde yaptığı keskin eleştirilerde ölçüyü kaçırmış. 9.Sınıf Dil ve Anlatım 1.Dönem 2.Yazılı Soruları İndir! (Mustafa Sıddık KARAGÖZ) 9.Sınıf Dil ve Anlatım 1.Dönem 2.Yazılı Cevapları İndir! (Mustafa Sıddık KARAGÖZ)