Türk Dilinin Tarihî Gelişimi ve Türkiye Türkçesi Türkçenin tarihî gelişimi dönemler hâlinde ele alınabilir. Türkçenin İlk Türkçe ve Ana Türkçe döneminden kalan yazılı belge elimizde olmadığı için bu dönemler “karanlık dönem” sayılmaktadır. İlk Türkçe döneminde Altay dilleri olan Moğolca, Mançuca, Tunguzca, Korece, Japonca dillerinin daha birbirinden ayrılmadığını söyleyebiliriz. Ana Türkçe döneminde ise Türkçenin Altay dilinden ayrılmış, farklı özellikler göstermeye başlamış ve artık kendi başına bir dil olmuştur. Karanlık dönemde Türkçenin iki temel lehçesi olan Yakutça ve Çuvaşça ortaya çıkmıştır. Türkçenin Eski Türkçe ve sonraki dönemlerine ait metinler günümüze kadar ulaşmıştır. Dolayısıyla bu metinlerden hareketle Türkçenin tarihî gelişimi rahat bir şekilde takip edilebilmektedir. Türkçenin metinlerden yola çıkılarak izlenebilen dönemleri şunlardır: A. ESKİ TÜRKÇE Türkçenin yabancı etkilere en kapalı dönemi olan Eski Türkçe, 6. ve 13. yüzyıllar arasında etkili olmuştur. Bu dönem Göktürkler, Uygurlar ve Karahanlılar devrini kapsar. Türkçenin ilk yazılı belgeleri bu döneme ait olduğundan Eski Türkçe için Türk yazı dilinin ilk devresi denebilir. Bu dönemdeki dilin tarihî seyrini izlemek için başta Orhun Kitabeleri olmak üzere elimizde bol miktarda yazılı kaynak vardır. Eski Türkçe dönemine ait metinler üç grupta toplanır. a. Göktürk metinleri: “Türk” adıyla kurulan MS 552-745 yılları arasında hüküm süren Göktürklerin yazmış olduğu metinlerdir. Göktürkler kendi geliştirdikleri Göktürk alfabesiyle taşlar üzerine yazılar yazmışlar, kitabeler oluşturmuşlardır. Çok sayıda olmasına rağmen “bengi taş” da denen bu yazıtların en ünlüleri Kül Tigin, Bilge Kağan ve Vezir Tonyukuk adına diktirilen ve Köktürk Yazıtları (Orhun Abideleri) adıyla bilinenlerdir. b. Uygur metinleri: Tarih sahnesinde Köktürklerden sonra çıkan Uygurların oluşturdukları metinlerdir. Budizm’i ve Maniheizm’i benimseyen Uygurlar, yeni dinlerinin de etkisiyle çeşitli taşlar ve kâğıtlar üzerine Uygur yazısı ile metinler yazmışlardır. Bu eserlere Doğu Türkistan’daki kazılar sonunda ulaşılmıştır. Bu kazılarda bulunan yüzlerce eserin çoğu Budizm’le ilgilidir. Sekiz Yükmek (Sekiz Yığın), Altun Yaruk (Altın Işık), Irk Bitig (Fal Kitabı), Kalyanamkara ve Papamkara Hikâyesi (İyi Düşünceli Şehzade ile Kötü Düşünceli Şehzadenin hikâyesi) Uygurlara ait metinlerdendir. c. Karahanlı metinleri: 840-1212 tarihleri arasında, devlet ve medeniyet kuran Karahanlılara ait olan metinlerdir. İlk Müslüman Türk devleti olan Karahanlılar döneminde İslami dönemin etkilerini taşıyan Divân-ı Hikmet, Atabetü’l-Hakayık, Dîvânü Lûgati’t-Türk ve Kutadgu Bilig gibi eserler yazılmıştır. Türkler, 12. yüzyıldan itibaren batıya ve kuzeye doğru yayılarak yeni yerleşim yerleri edinmiş, değişik kültürlerle içli dışlı olmuşlardır. Türklerin medeniyet dairesinde yapmış oldukları bu değişiklikler dillerine de yansımış, Türkçenin yapısında önemli değişiklikler meydana getirmiştir. Türkçe, bu dönemde Batı Türkçesi ve Kuzey-Doğu Türkçesi olmak üzere iki kola ayrılmıştır: B. BATI TÜRKÇESİ Eski Türkçe devresinden sonra Orta Asya’dan batıya doğru yayılan Batı Türklerinin kullandığı dildir. Batı Türkçesi 13. yüzyıldan günümüze kadar gelmiştir. Oğuz şivesine dayanan Batı Türkçesi gelişimini Eski Anadolu Türkçesi, Oğuzca ve Çağdaş Dönem Türkçesi şeklinde sürdürmüştür. Fakat Oğuzca içinde Doğu ve Batı Oğuzca olarak iki daire belirmiştir. Bunlardan Doğu Oğuzcası Azeri Türkçesi, Batı Oğuzcası ise Osmanlı Türkçesidir. Bu iki dil arasındaki fark, Azeri Türkçesinin, Kuzey-Doğu Türkçesinin etkisinde daha çok kalmasından kaynaklanmaktadır. Azeri Türkçesi daha çok Azerbaycan, Kafkasya, Irak ve Doğu Anadolu sahalarında; Osmanlı Türkçesi Orta Anadolu, Batı Anadolu, Balkanlar gibi geniş bir coğrafyada konuşulur. Batı Türkçesinin dönemleri şunlardır: a. Eski Anadolu Türkçesi: Batı Türkçesinin ilk devresidir. Eski Türkçenin izlerini taşıyan bu Türkçe, 13 ve 15. asırlarda Anadolu’da konuşulan Türkçedir. Batı Türkçesinin geçiş evresidir. Bundan dolayı bu döneme Batıdaki Orta Türkçe diyebiliriz. Bu dönemde Arapça ve Farsça unsurlar henüz fazla değildir fakat yabancı terkipler kullanılmaya başlanmıştır. Eski Anadolu Türkçesi Selçuklular, Anadolu Beylikleri ve ilk Osmanlıların yazı dilidir. Yunus Emre’nin “Divan”ı, “Risatetü’n Nushiye’si, Süleyman Çelebi’nin Mevlit’i, Âşık Paşa’nın “Garipname”si, Hoca Dehhani’nin kaside ve gazelleri bu dönemin en güzel örnekleridir. b. Osmanlı Türkçesi: Batı Türkçesinin ikinci devresidir. 16. yüzyıldan 20. yüzyılın başına kadar devam eder. Eski Anadolu Türkçesi ile Türkiye Türkçesi arasındaki dönemdir. Eski Türkçenin etkileri kaybolmuş, dile yeni gramer şekilleri girmiştir. Bu dönemde kültürel etkileşimden dolayı dilimizde Arapça ve Farsça unsurlar, kelime ve terkipler bolca yer almıştır. c. Türkiye Türkçesi: Batı Türkçesinin üçüncü ve son devresidir. 1908 Meşrutiyeti ile başlayan ve günümüzde de varlığını sürdüren bir yazı dilidir. Bugün bu devrenin içinde bulunuyoruz. Gramer özellikleri Osmanlıcayla benzerlik gösteren bu dönemde, dil oldukça sadeleşmiş, cümle kısalmış, yabancı sözcük ve tamlamalar büyük ölçüde bırakılmıştır. Bu dönemde İslami kültür unsurlarının Türkçe üzerindeki etkisi azalmış, Batılı kültür unsurlarının etkisi ise artmıştır. Günümüzde Kıbrıs, Balkanlar ve Anadolu’da konuşulan Türkçe, Türkiye Türkçesi olarak değerlendirilmektedir. C. KUZEY-DOĞU TÜRKÇESİ Orta Asya’da ve Hazar’ın kuzeyinde yaşayan Türklerin, Eski Türkçeden sonra kullandıkları yazı dilidir. Eski Türkçenin bir devamı niteliğinde olan bu dil, aynı zamanda Orta Asya ve kuzeydeki yeni yazı dillerine bir geçiş aşaması oluşturmuştur. Bu özelliğinden dolayı Kuzey-Doğu Türkçesi “Orta Türkçe” olarak da isimlendirilmiştir. Kuzey ve Doğu kolu 13-14. yüzyıllara kadar birlikte kullanılmış ve bir geçiş süreci yaşamıştır. Bu geçiş sürecinden sonra 15. yüzyıla gelindiğinde birbirinden iyice farklılaşmış ve bunun sonucunda “Kuzey Türkçesi” ve “Doğu Türkçesi” diye iki kola ayrılmıştır. a. Kuzey Türkçesi: 15. yüzyıldan günümüze kadar gelen ve Kuzey Türklerinin kullandığı yazı dilidir. Kuzey Türkçesinin temeli Kıpçak şivesine dayanır. Bu nedenle “Kıpçakça” veya “Tatarca” olarak da anılmaktadır. Bu dönemin dil özelliklerini “Kodeks Kumanikus, Tercümanü Türkî ve Arabî, Hüsrev ile Şirin Tercümesi, Gülistan Tercümesi” gibi eserlerde görmek mümkündür. b. Doğu Türkçesi: 15. yüzyılda farklı bir dil özelliği kazanan, Orta Asya Türkleri tarafından kullanılan ve günümüze kadar yaşayan yazı dilidir. Doğu ve Batı Türkistan şivesine dayanan Doğu Türkçesi “Çağatayca” olarak da bilinir. Çağataycanın bu parlak döneminde yazılan “Şecere-i Terakime, Şecere-i Türk, Mecalisü’n Nefais, Muhakemetü’l Lügateyn, Kısasü’l-Enbiyâ, Nehcü’l-Ferâdis” gibi eserlerde dönemin dil özelliklerini görmek mümkündür. D. ÇAĞDAŞ DÖNEM TÜRKÇESİ Çağdaş Türkçe şu anda Türk devletlerinde ve Türklerin yaşadığı bütün bölgelerde devam etmektedir. Bu dönem Türkçesi kendi içinde Türkiye Türkçesi, Azeri Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Gagavuz Türkçesi gibi bölümlere ayrılmıştır.
Proje ödevimi bitirdim elinize sağlık çok yardımcı oldunuz ve ilk defa bir forumda yorum yapıyorum teşekkürler.Yanıtla
Çok yardımcı oldu projede bugün belli oldu 100 almışım çok sevindim sağolun bu siteyi yapanlar.Yanıtla
Vallahi tam yatıyordum, çantamı hazırlarken aklıma dil ve anlatım ödevi geldi 21.40 tan beri arıyorum. :D En sonunda buldum çok sağolsun kim bulup araştırıp yazdıysa.Yanıtla
Çok teşekkür ederim, birçok sitede dolaştım fakat en güzel biliye bu sitede ulaştım. Emeği geçen herkese teşekkür ederim başarılar.Yanıtla
Bence o kadar da güzel değil, yarın sınavım var daha güzel tablo yapabilirdiniz ama yine de sağolun :-)Yanıtla
Gerçekten çok güzel bir şekilde hazırlamış, ödevim ardı ve çok işime yaradı. :) En güzel de bu şekilde hazırlanabilirdi. Gerekli olan tüm bilgiler var ve çok ıvır zıvıra inilmeden kısa ve öz bir şekilde yapılmış. :) ÇOK TEŞEKKÜR EDİYORUM :)Yanıtla
Gerçekten çok güzelmiş, Türkçenin çok eskiye dayandığını bilmiyordum sizin sayenizde öğrenmiş oldum. Teşekkür ederim.Yanıtla
Bu bilgileri kim yazdıysa eline sağlık ama bu bilgiler bunlarla sınırlı kalmamalı, yani yazdığınız bilgileri açın yani genişletin hayırlı akşamlar.Yanıtla
Bu bilgiler proje ödevim için lazımdı çok teşekkür ederim ama bence biraz daha kapsamlı olmalı.Yanıtla
Bu ödevde bana yardımcı olan sevgili Müslüman, sana teşekkür ederim yalnız hoca bana düşük not verirse kötü olur.Yanıtla
Gerçekten çalışmalarınız çok iyi, arkadaşlar gibi performans ödevi yapıyor olmasam da. Ders notu tutuyorum ve sınavlarımdan yüksek notlar alıyorum.Yanıtla
Vallahi ne diyeyim emeği gecen herkesten Allah razı olsun… ve yine emeği gecen herkese çok teşekkürler :)Yanıtla
Bu siteyi kuran admine öncelikle çok teşekkür ediyorum. Edebiyat ve dil anlatım sınavlarına buradan çalışıyorum ve sınavlarım çok iyi gidiyor. Teşekkür ederim edebiyatogretmeni.orgYanıtla
Benim projem Osmanlıdan günümüze Türkçenin başından geçenler, çok güzel yazmışsınız umarım öğretmen de böyle düşünür :)Yanıtla
Bu yazı; 1 hiç kısa değil, 2 performans ödevimi yapıyorum işime yaradı kısa olmamasına sevindim :)Yanıtla
Allah sizden razı olsun. Bu siteyi yapan adam cennete gitsin inşallah. Harikasınız unutmuştum ama sizin sayenizde son günde yetiştirdim çok mutluyum :)Yanıtla
Çok kötü çok saçma bir yazı olmuş hiç de işime yaramadı, bence şu yazıyı kaldırın bu kadar insan nasıl bu kadar beğendi anlamıyorum.Yanıtla
Çok güzel olmuş elinize sağlık, performansımı bitirdim sonunda 100 bekliyorum tabiki de. Neyse buradaki arkadaşlara da kolay gelsin hadi öptüm.Yanıtla
Batı Türkçesinin çağdaş kolları nedir, ya da su soruyu sorayım. Aşağıdakilerden hangisi Batı Türkçesinin çağdaş kollarından biri değildir? A) Uygur Türkçesi B) Türkiye Türkçesi C) Azeri Türkçesi D) Türkmen Türkçesi E) Gagavuz TürkçesiYanıtla
Dil anlatım ders performansımı buradan yaptım, hocam çok az yazmışsın dedi ama yine de teşekkürler.Yanıtla
Harika elinize sağlık, bu konudan proje aldım ve resimli örnek verdim 95 aldım hakkını helal edin.Yanıtla
Konu eski bir paylaşım ama bu seneye kadar bir sürü kişiye yardımcı olmuş tabi ki bana da olsun Allah razı olsun.Yanıtla
Sınavda yardımcı olmadı eksik bilgi vermişsiniz, 70 aldım ama bunun sayesinde değil kendi bilgimle :)Yanıtla
Gerçekten çok yardımcı oldunuz, bu site sayesinde dönem ödevim 1 günde bitmiş oldu. Bilgiler harika gerçekten iyi bir not bekliyorum ellerinize sağlık.Yanıtla
Uzun muzun ama çok teşekkür ederim. İnşallah 100 alırım siz iyi varsınız. Allah her zaman yanınızda olsun.Yanıtla
Çok önemli bir şey sorsam hemen cevap verebilir misiniz? Ben bu konuyla ilgili dergi almalıyım proje ödevi de acaba nereden alabilirim hem de süreli yayınlar ve hepsini de kendim yazmalıyım :(Yanıtla
Çok sağ olun ama bir yanlışlık var: Türkmen Türkçesi iki kere yazılmış birinin yerine Gagavuz Türkçesi yazılmalıydı.Yanıtla