Haber ve Dilek Kiplerinde Soru

Soru anlamı taşıyan cümlelere soru cümlesi denir. Soru cümlelerinin sonunda soru işareti kullanılır.

“Bu yemeği ilk defa mı yiyorsunuz?” cümlesi soru anlamı taşımaktadır. Soru, sözü edilen yemeğin ilk defa yenip yenmemesine yöneliktir. Dolayısıyla bu, soru cümlesidir.

“Tabloları koridora kim asmış?”

“Hayvanat bahçesine ne zaman gidecekler?”

“Sen de bir ses duydun mu?”

cümleleri de soru anlamı taşıdığından soru cümlesidir.

Soru unsurunun bulunduğu kimi cümleler soru cümlesi değildir. Çünkü bu cümlelerde bir cevap bekleme amacı yoktur. Bu tür cümlelere sözde soru cümlesi denir.

“Dosyaları kimin aldığını bilmiyorum.” cümlesinde “kim” sözcüğü cümlelere soru anlamı katar. Ancak cümlede “kim” sözcüğünün sağladığı soru anlamını “bilmiyorum” yüklemi ortadan kaldırmıştır. Dolayısıyla cümle, soru anlamı taşımadığına göre soru cümlesi değildir.

“Bahar geldi mi bütün doğa canlanır.” cümlesinde “mi” soru eki olsa da, cümlede soru anlamı yoktur. O hâlde bu cümle de soru cümlesi değildir.

Soru Cümlelerinin Özellikleri

• “Ne, kim, nasıl, hangi, kaç” gibi soru kelimeleri ile cümlede ögelerin ve onları tamamlayan kelimelerin sonuna “mi” soru edatı getirilerek soru cümleleri kurulur, vurguyla soru cümlesi düzenlenebilir.
• Soru cümleleri, iletişim tablosundaki göndericinin, yani konuşan kişinin bilmediği bir şeyi öğrenmek ve bildiği bir şeyin doğruluğunu teyit ve itiraf ettirmek üzere düzenlenen cümle çeşididir.
• Mutlaka cevap bekleyen soru cümlelerine “gerçek soru cümleleri” denir; gerçek soru cümlelerinde eylemin gerçekleşip gerçekleşmediği, anlaşılmayan bir hususun bulunup bulunmadığı sorulur.
• Özne, nesne, yer tamlayıcısı, zarf durumundaki varlık ve kavramları öğrenmek için düzenlenen soru cümleleriyle anlaşılmayan bir hususu tekrarlatmak için düzenlenen cümlelere de gerçek soru cümleleri denir.
• Sözde soru cümlelerinde cevap beklenmez; dikkat çekmek, dinleyen kişiyi uyarmak, sözü daha güzel ifade etmek maksadıyla sözde soru cümlelerine başvurulur.
• Rica, abartma, karşılaştırma ve sitem ifade etmek için de soru cümlesi kullanılabilir.
• Art arda gelen soru cümlelerinde soru işareti son cümlenin sonuna konur.