Recaizade Mahmut Ekrem’in yazdığı bu roman, edebiyatımızdaki ilk realist romanlardan biridir. Romanda alafranga yaşama özenen, mirasyedi bir paşa çocuğunun içine düştüğü gülünç durumlar işlenir.
Romanın Özeti:
Bihruz Bey, bir Osmanlı paşasının, evde özel öğretmenlerle yetiştirilmiş, buna rağmen eğitimi öğretimi yetersiz, alafranga yaşama meraklısı, 23-24 yaşlarındaki oğludur. Yarım yamalak Fransızca bilir, alafranga kahve ve gazinolara gider, kıyafetlerini Avrupa mallarının satıldığı mağazalardan alır. Şık, pahalı ve Avrupa malı fayton arabasıyla eğlence yerlerini dolaşmak onda tutku haline gelmiştir.
Babası ölünce saf annesiyle Bihruz Bey’e yüklü miktarda miras kalır. Bihruz Bey bu serveti çar çur etmektedir. Çamlıca tepesine arabasıyla yaptığı gezilerden birinde kendi arabası gibi güzel bir arabada sarışın, güzel, kibar bir hanım görür. Onun iyi bir aile kızı olduğunu zanneder. S Halbuki “Periveş” adındaki bu kadın bir sokak yosmasıdır. O, Periveş’e tek görüşte sırılsıklam aşık olmuştur. Günün her saatinde onu düşünmektedir. Ona vermek üzere özene bezene bir mektup yazar. Sonraki hafta Periveş’i Çamlıca’da yine görür, bir yolunu bulup mektubu ona verir ama konuşmaya cesaret edemez. Sonra bir daha onu göremez; oysa onunla konuşmak, mektubuna cevap almak, en azından yüzünü görmek istemektedir. Periveş’i bir daha göremeyen Bihruz Bey’in iştahı kesilir ve Bihruz Bey zayıf düşer. Bu kara sevdadan dolayı çok sevdiği annesine bile ilgi göstermez.
Eskiden arada bir gittiği kaleme artık hiç gitmemektedir. Kalemdeki memur arkadaşı olan Keşfi Bey onun bu kara sevdasından haberdardır. Keşfi Bey aynı zamanda yalancılığıyla meşhurdur. Keşfi Bey, Bihruz Bey’e Periveş’i ve ailesini tanıdığını, Periveş’in öldüğünü, birde ablası olduğunu anlatır. Bihruz Bey, Keşfi Bey’in anlattıklarına inanır, o gece uyuyamaz, hasta olur. Sevgilisinin öldüğüne inanan Bihruz Bey onun mezarını bulmayı kafasına koyar. Bir gün Şehzadebaşı’nda Periveş’le karşılaşır; ancak onun Periveş’in ablası olduğunu sanarak Periveş’in mezarını sorar. Bu duruma kadın kahkahalarla güler, kendisinin Periveş olduğunu ve kendinin nasıl bir kadın olduğunu anlatır. Neye uğradığını ve ne yapacağını bilemeyen Bihruz Bey, yanından uzaklaşmakta olan Periveş’in peşine takılır; ancak peşini bırakması için Periveş tarafından azarlanınca aklı başına gelir.