Bir kişinin, bir canlının, bir manzaranın ya da bir yerin vb. dikkat çekici belirgin niteliklerinin ayrıntılı şekilde anlatıldığı paragraflara betimleme paragrafı denir. Bu paragraf türünde insan, hayvan, mekân, eşya gibi canlı ve cansız varlıklar, aralarındaki benzerlikler ya da ayırıcı özellikleriyle birlikte anlatılır. Bu varlıklar, sözcüklerle resim yapar gibi okurların gözü önünde canlanacak biçimde betimlenir.
Sanatsal (İzlenimsel) Betimleme
Okuru etkilemek ve ona yazarın sanat gücünü göstermek için başvurduğu betimleme türüdür. Yazarın betimlemesini yaptığı varlığı duygularının etkisinde kalarak anlatmasıdır. Bu betimleme türünde yazar, okuru etkilemek için okurun çeşitli duygularına seslenen ayrıntılara yer verir. Betimlemesini yaparken içten bir anlatım, öznel bir bakış açısı sergiler, kişisel beğenilerini yansıtır.
Örnek
Saf mavi bir sema… Çiçekli ağaçlar… Uyur gibi sessiz duran deniz… Karşı sahilde mor, fark olunmaz sisler altında dağlar, korular, beyaz yalılar… Bütün bunların üzerinde mitolojik öykülerdeki gibi uçan martı sürüleri!
Yazar bu paragrafta okuru etkilemek için bir manzarayı işin içine duygularını da katarak sanatlı bir dille anlatmıştır. Dolayısıyla bu betimleme paragrafıdır.
Açıklayıcı Betimleme
Bilgi vermek amacıyla başvurulan betimleme türüdür. Bu betimleme türünde amaç bilgi vermek olduğundan yazar, varlıkların özelliklerini nesnel bir tutumla anlatır, varlıklarla ilgili bilgileri bir fotoğraf gerçekliğiyle sunmaya çalışır.
Örnek
San Markus Meydanı Avrupa’nın en geniş meydanıdır. Bu meydan, oldukça geniş, ışıklı ve renkli; güvencilerle dolu. Deniz bir yanda, eski çağlardan kalma yapılar bir yanda. Rahtımın karşısında kubbelerle süslü ve önü insan kaynayan San Giorgio Kilisesi görünüyor. Yapının duvarlarındaki mozaikler parıl parıl parlıyor.
Bu parçada yazar, San Markus Meydanı ve onun çevresindeki yapılarla ilgili bilgiler vermiştir. Yazarın amacı bilgi vermek olduğundan söz konusu mekânı nesnel bir tutumla betimlenmiştir.
Betimleme paragrafları beş duyudan hareketle oluşturulur. Bu nedenle betimle paragraflarında “görme, işitme, koklama, dokunma, tatma” duyularıyla ilgili ayrıntılara yer verilir.
Betimleme paragraflarında çeşitli varlıklar ve insanlar fiziksel ve ruhsal yönden tanıtılır. İnsan betimlemesine “portre”, kişileri fiziksel yönleriyle tanıtan betimlemelere, “fiziksel portre”, ruhsal yönleriyle tanıtanlara ise “ruhsal portre” örnek verilebilir.
Betimleme paragrafları genellikle roman, hikâye, destan, gezi yazısı, anı gibi yazı türlerinde kullanılır. Bazen olay paragraflarıyla betimleme iç içe olur.