Şinasi Ziya Paşa Namık Kemal topluluğu olarak anılır. Ahmet Mithat Efendi, Şemsettin Sami, Ahmet Vefik Paşa, Direktör Ali Bey, Ali Suavi, I. topluluğun diğer önemli sanatçılarıdır.
İBRAHİM ŞİNASİ (1826 – 1871)
- I. topluluğun öncüsüdür.
- Dilde sadeleşme hareketine öncülük etmiştir.
- Edebiyatımızda noktalama işaretini ilk kez kullanmıştır.
- Kasidelerinde içerik ve şekil bakımından yenilikler görülür.
- Eserlerinde parça güzelliği yerine bütün güzelliğine önem vermiştir.
- La Fontaine’in fabllarını manzum olarak çevirmiştir.
- Durub-ı Emsal-i Osmaniye adlı eseriyle atasözlerini bilimsel bir anlayışla derlemiştir.
- İlk tiyatro eserimiz olan Şair Evlenmesi’ni (1860) yazmıştır. Şair Evlenmesi, görücü usulü ile evliliğin yanlışlığını konu edinir.
- İlk özel gazete Tercüman-ı Ahval’i (1860) Agâh Efendi’yle birlikte çıkarmıştır.
- İlk makale olan Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi’ni (1860) yazmıştır.
- Tasvir-i Efkâr gazetesini çıkarmıştır (1862).
- Batı’dan yaptığı şiir çevirilerini Tercüme-i Manzume’de toplamıştır.
- Klasisizmden etkilenmiştir.
Eserleri
- Tiyatro: Şair Evlenmesi
- Şiir: Müntehabat-ı Eş’ar
- Derleme: Durub-ı Emsal-i Osmaniye
- Sözlük: Kamus-ı Osmanî (tamamlayamamıştır)
- Çeviri: Tercüme-i Manzume
Daha Fazla Ayrıntı İçin Bkz. İbrahim Şinasi Hayatı, Edebi Kişiliği ve Eserleri
ZİYA PAŞA (1829 – 1880)
- Şiirleri divan edebiyatı tarzındadır.
- Şiir ve İnşa adlı makalesinde halk edebiyatını; “Harabat” adlı antoloji ile divan edebiyatını övmüş, bu yüzden Namık Kemal tarafından eleştirilmiştir.
- Hece ölçüsüyle yazdığı şiirleri de vardır. Genellikle aruzu kullanmıştır.
- Bağdatlı Ruhi’ye nazire olarak yazdığı Terkib-i Bent‘i önemlidir.
- Şiirleriyle toplumdaki olumsuzlukları eleştirmiş ve felsefi konuları ele almıştır.
- Dönemin idarecilerine (Özellikle Ali Paşa’ya) yönelik hicivler yazmıştır (Zafername).
- Çeviriler yapmıştır.
- Toplumsal şiirlerinde hak, hürriyet, adalet, medeniyet, ahlak gibi kavramları işlemiştir.
- Namık Kemal’le birlikte yurt dışında çıkarılan ilk gazete olan “Hürriyet”i yayımlamıştır.
- Romantizm akımından etkilenmiştir.
Eserleri:
- Şiir: Eş’ar-ı Ziya
- Antoloji: Harabat (Antoloji, III cilt)
- Tercüme: Rüya’nın Encamı, Endülüs Tarihi, Engizisyon Tarihi, Emil, Tartüffe…
- Hiciv: Zafername (Nazım-nesir karışık)
- Makale: Şiir ve İnşa
- Mektup: Veraset Mektupları
- Anı: Defter-i Amal
Daha Fazla Ayrıntı İçin Bkz. Ziya Paşa Hayatı, Edebi Kişiliği ve Eserleri
NAMIK KEMAL (1840 – 1888)
- “Vatan şairi”dir.
- Şiir, eleştiri, biyografi, roman, tarih, makale gibi farklı türlerde eserler vermiştir.
- “Toplum için sanat” anlayışındadır.
- Eserlerinde vatan, hürriyet, özgürlük, eşitlik gibi konuları işlemiştir.
- Edebiyatçı kimliği kadar fikir adamı kimliği de önemlidir.
- Dilin sadeleşmesi taraftarıdır.
- Şiirlerini, heyecanlı bir söylevci edasıyla yazmıştır.
- Hece ile şiirler de yazmıştır; ama genellikle aruzu kullanmıştır.
- Şiirlerinde hem konu hem de biçim bakımından yenilikler görülür.
- Ziya Paşa’nın eski edebiyatı övdüğü “Harabat” adlı antolojisini eleştirmek amacıyla yazdığı “Tahrib-i Harabat”la ilk eleştiri kitabı örneğini vermiştir.
- Namık Kemal, tiyatrolarında aşk dramları, vatanseverlik, fedakârlık, ahlak gibi konuları işlemiştir.
- “Vatan Makalesi” adlı önemli bir yazısı vardır.
- Tasvir-i Efkâr gazetesini Şinasi’den devralmıştır.
- Ziya Paşa ile birlikte Londra’da Hürriyet gazetesini çıkarmıştır.
- Mektupları vardır. Magosa’da yazdığı mektuplar Batılı anlamda anı türünün ilk örneği sayılmaktadır.
- Romantizmden etkilenmiştir.
Eserleri:
- Roman: İntibah, Cezmi
- Tiyatro: Vatan yahut Silistre, Gülnihal, Kara Bela, Akif Bey, Celalettin Harzemşah, Zavallı Çocuk
- Eleştiri: Tahrib-i Harabat, Takib-i Harabat (iki eser de Ziya Paşanın Harabat’ına karşı yazılmıştır.), İrfan Paşa’ya Mektup, Renan Müdafaanamesi
- Tarih: Devr-i İstila, Kanije, Silistre Muhasarası, Osmanlı Tarihi, Büyük İslam Tarihi
- Biyografi: Evrak-ı Perişan (Fatih, Yavuz Sultan ve Selahattin Eyyubi’yi anlatır.)
- Anı: Magosa Mektupları
Daha Fazla Ayrıntı İçin Bkz. Namık Kemal Hayatı, Edebi Kişiliği ve Eserleri
AHMET MİTHAT EFENDİ (1844 – 1912)
- Eserlerini “halk için roman anlayışıyla” yazmıştır.
- Döneminin en çok eser veren yazarıdır.
- “Yazı makinesi” olarak nitelenen yazar, roman, hikâye ve tiyatro gibi birçok türde eser vermiştir.
- Romanlarında halkı bilgilendirmek için akışı keserek ansiklopedik bilgiler vermiştir.
- Tercüman-ı Hakikat gazetesini çıkarmıştır.
- Teknik ve üslup bakımından zayıf eserler vermiştir.
- Dili sade ve anlaşılırdır.
- Hayatını kalemiyle kazanan ilk yazarımızdır.
- Servet-i Fünun aleyhine “Dekadanlar” adlı bir yazı yazmıştır. Bu yazıyla Servet-i Fünuncu gençleri anlaşılmaz şiirler yazmakla eleştirmiştir.
- Felatun Beyle Rakım Efendi romanında yanlış batılılaşmayı eleştirmiştir. Bu romandaki Felatun Bey “Batı”yı, Rakım Efendi “Doğu”yu temsil eder.
- Romantizmden etkilenmiştir.
Eserleri:
- Hikâye: Kıssadan Hisse, Letaif-i Rivayat (25 cilt)
- Roman: Yeniçeriler, Hasan Mellah, Hüseyin Fellah, Felatun Beyle Rakım Efendi, Süleyman Musli, Henüz On Yedi Yaşında, Esrar-ı Cinayat, Durdane Hanım, Dünyaya İkinci Geliş, Jön Türk, Paris’te Bir Türk…
- Tiyatro: Eyvah, Çerkez Özdenler, Çengi
- Gezi: Avrupa’da Bir Cevelan
- Biyografi: Beşir Fuat
Daha Fazla Ayrıntı İçin Bkz. Ahmet Mithat Efendi Hayatı, Edebi Kişiliği ve Eserleri
AHMET VEFİK PAŞA (1823 – 1891)
- Devlet adamı ve yazardır.
- Moliere’den yaptığı çeviri ve adaptasyonlarla tanınmıştır.
- Milliyetçilik ve Türkçülük akımlarının ilk temsilcilerindendir.
- Tiyatro tarihimizde özel bir yeri vardır, Türk tiyatrosunun kurucusu sayılmaktadır.
- Lehçe-i Osmanî adlı, Anadolu Türkçesine ait ilk sözlüğü hazırlamıştır.
- Klasisizmden etkilenmiştir.
Eserleri:
- Moliere’den Tiyatro Çeviri ve Uyarlama: İnfal-i Aşk, Zor Nikah, Zoraki Tabip, Tabib-i Aşk, Meraki, Azarya, Yorgaki Dandini, Savruk, Kocalar Mektebi, Kadınlar Mektebi
- Sözlük: Lehçe-i Osmanî
- Tarih: Şecere-i Türk Çevirisi (Ebulgazi Bahadır Han’ın bu önemli eserini Türkiye Türkçesi’ne çevirmiştir.)
Daha Fazla Ayrıntı İçin Bkz. Ahmet Vefik Paşa Hayatı, Edebi Kişiliği ve Eserleri
ŞEMSETTİN SAMİ (1850 – 1904)
- İlk yerli roman olan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat’ı yazmıştır.
- Diğer önemli eserleri Kamus-ı Türkî, Kamus-ı Alam ve Orhun Kitabeleri Çevirisi‘dir.
Daha Fazla Ayrıntı İçin Bkz. Şemsettin Sami Hayatı, Edebi Kişiliği ve Eserleri
ALİ SUAVİ (1839 – 1878)
- Muhbir gazetesindeki yazılarında sade bir dil kullanarak Tanzimat dönemindeki dilde Türkçülük hareketine öncülük etmiştir.
- Milliyetçilik düşüncesinin kökleşmesine çalışmıştır.
- “Hive Hanlığı” adlı eserinde milliyetçi yönü öne çıkar.
- “Kamusü’l-UIum ve’l-Maarif” (Bilim ve Kültür Sözlüğü) adlı bir ansiklopedisi de vardır.
Daha Fazla Ayrıntı İçin Bkz. Ali Suavi Hayatı, Edebi Kişiliği ve Eserleri
DİREKTÖR ALİ BEY (1844 – 1899)
- Tiyatro alanındaki çalışmalarıyla ve özellikle Ayyar Hamza adlı uyarlamasıyla tanınır.
- Diğer önemli eserleri: Kokona Yatıyor (tiyatro), Seyahat Jurnali (Batılı anlamda ilk günlüktür.)
Ayrıca Bkz. Tanzimat Dönemindeki Diğer Sanatçılar