Cemşid ü Hurşid

Bu dönemde işlenen diğer bir konu da yine klasikleşmiş bir hikâye olan Cemşid ile Hurşid’in aşk macerasıdır. Cemşid ü Hurşid mesnevisi, Çin hükümdarı Fağfur’un oğlu Cemşid ile Rum hükümdarı Kayser’in kızı Hurşid arasında geçen aşk hikâyesi üzerine kurulmuştur. XVI. yüzyılda iki şair Cemşid ü Hurşid mesnevisi kaleme almıştır. Bunlardan ilki Abdî’dir. Şairin 1558 yılında yazdığı eseri 5940 beyitten oluşmaktadır. İkincisi ise Hubbî Ayşe’dir. Ancak onun eseri henüz ele geçmemiştir. Cemşid ü Hurşid’in konusu şöyledir:

Cemşid rüyasında gördüğü bir güzele âşık olur ve aşk acısı günden güne artar. Etrafındakiler bu dertten vazgeçmesi için telkinlerde bulunurlar, onu eğlendirmeye çalışırlar, başka güzellerle bu derdini unutmasını salık verirler ama hiçbiri Cemşid’in derdini unutturamaz. Diyar diyar gezip güzellerin resmini yapan ressam Mihrâb’da âşık olduğu güzelin resmini görür ve onun Rum hükümdarı Hurşid olduğunu öğre­nir. Cemşid bunun üzerine sevgilisine kavuşmak için babasından izin alarak büyük bir orduyla Rum ülkesine doğru yola çıkar. Bu yolculuk zorluklarla doludur. Tür­lü vahşi yaratıklarla, cadılarla, perilerle karşılaşır, ejderhalarla çarpışır, devlerle sa­vaşır; ateşten denizleri geçer, fırtınaya yakalanıp adaya düşer; umutların tükendiği bir anda perilerin yardımıyla Rum ülkesine ulaşır. Mihrab’ın yardımıyla Hurşid ile görüşme fırsatı yakalar. Bu görüşme sırasında Hurşid de Cemşid’e âşık olur. İki âşık bundan sonra bir müddet görüşürler. Ancak durumu öğrenen annesi Efser, Hurşid’i hapseder. Sevgilisini göremeyen Cemşid perişan olur. Cemşid’in Çin hükümdarı­nın oğlu olduğunu bir şekilde öğrenen Kayser, onu kendine vezir yapar. Cemşid ile Hurşid mektup yoluyla haberleşmeye ve gizli gizli tekrar görüşmeye başlarlar. An­cak âşıkların kavuşmaları için Hurşid’in annesini razı etmeleri gerekmektedir. Mih- rab, Efser’le arkadaş olur ve Cemşid’in aslında bir şehzade olduğunu söyleyerek onu ikna eder. Hele de Hurşid’e âşık olan rakibi Şadi’yi türlü şekillerde alt etmesi, bir av sırasında Kayser’i aslandan kurtarması onun itibarını iyice arttırmıştır. Bu sırada Şâdî, Hurşid’i ister. Yerine getiremeyeceği şartlar öne sürülünce de babasıyla birlik­te Rum ülkesine savaş açar. Ancak savaşı Cemşid komutasındaki Rum ordusu kaza­nır. Bu zaferle birlikte Cemşid’le Hurşid’in evlenmelerine de onay çıkar. Âşıklar gör­kemli bir düğünle evlenirler. Düğünden sonra Çin’e giderler. Cemşid, tahta geçerek ülkesini yönetmeye başlar.