Bir duygu, düşünce veya durumu tam olarak anlatan sözcük ya da söz öbeklerine cümle (tümce) denir. Cümle, özne ve yüklem gibi temel; nesne, dolaylı tümleç ve zarf tümleci gibi yardımcı ögelerden oluşur.
Şimdi cümlenin ögelerine tek tek değinelim.
1. YÜKLEM
Cümlede kip ve zaman bildirerek yargıyı ortaya koyan temel unsurdur. Yüklem, tek başına cümle özelliği gösterir. Diğer ögeler yüklemin tamamlayıcı ögeleridir.
Cümlede yüklemi bulmak için herhangi bir öğeye soru soramayız. Onu çekimli durumda bulunan sözcüklerden anlarız. Örneğin;
“Anlıyorum” sözcüğü “anlamak” eyleminin şimdiki zamanla çekimlendiğini gösteriyor. Öyleyse yargı bildiriyor demektir. Dolayısıyla bu, bir cümledir.
“Bugün mutfakta anneme yardım ettim.”
cümlesindeki altı çizili söz birleşik fiil olduğu için,
“Çiftçinin ambarı sabanın ucundadır.”
cümlesindeki altı çizili söz isim tamlaması olduğundan,
“Türkçe dersimize giren kişi genç bir öğretmendi.”
cümlesindeki altı çizili kısım ise sıfat tamlaması olduğundan bölünemez ve bu şekilde yüklem olur.
2. ÖZNE
Cümlede yüklemin bildirdiği işi, hareketi yapan ya da oluş içinde bulunan öğedir. Cümlenin temel öğesidir. Ancak her cümlede bulunmak zorunda değildir.
Cümlede özneyi bulmak için yükleme “kim” ve “ne” sorularını sorarız. Ancak özellikle “ne” sorusu, nesneyi bulmak için de sorulduğundan, biz özne sorusunu yükleme değişik biçimde sorarız. Örneğin;
“Bu elbiseyi annem aldı.”
cümlesinde “aldı” yüklemdir. Özneyi bulmak için yükleme “Alan kim?” diye soruyoruz. Cevap olarak “annem” geliyor. Öyleyse cümlenin öznesi bu sözcüktür.
Cümlede özne yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi, açık olarak verilebileceği gibi, yüklemin çekiminden de çıkarılabilir. Cümlede olmayan, yüklemdeki kişi eklerinden anlaşılan bu tür öznelere “gizli özne” adı verilir.
“Ders çalışmana yardım ederim.”
cümlesinin yüklemi “yardım ederim” sözcüğüdür. Özneyi bulmak için “Yardım eden kim?” diye soruyoruz, “Ben” cevabı geliyor; ancak bu söz cümlede yok, biz bunu yüklemin bildirdiği kişiden çıkarıyoruz. Öyleyse bu cümlenin öznesi gizli öznedir. Bu özne cümlede var olan ögelerden biri sayılmaz.
Yani “Gördüm.” cümlesinde öznenin “ben” olduğu görülse bile bu cümle sadece yüklemden oluşmuş sayılır.
Bazı cümlelerde işi yapan belli değildir. Bu cümlelerde işten etkilenen öğe sözde özne kabul edilir.
“Sokaklar çok güzel temizlendi.”
cümlesinde işi yapan belli değildir. Ama işten etkilenen öğe vardır. “Temizlenen ne?” sorusu bize “sokaklar” sözcüğünü veriyor. Bu şekildeki öznelere sözde özne denir.
Bazı cümlelerde ise özne bulunmaz. Yani eylemi yapan bazen belli değildir.
“Yağmurlu havalarda geziye gidilmez.”
cümlesinde “gidilmeyen ne, gidilmeyen kim?” gibi sorulara cevap alınmaz. Öyleyse cümlenin öznesi yoktur.
3. NESNE
Cümlede yüklemin bildirdiği işten etkilenen öğedir. Yükleme sorulan “kimi, neyi, ne” sorularına cevap verir. Nesneler hâl ekini alıp almamalarına göre iki grupta incelenir.
a. Belirtili Nesne
Nesne görevinde bulunan söz, “-i” hâl ekini almışsa, nesneye belirtili nesne denir.
“Kitabı öğretmenden aldı.”
cümlesinde “kitabı” nesnesi “-i” hal eki aldığından belirtili nesnedir.
b. Belirtisiz Nesne
Nesne görevinde bulunan söz “-i” hâl ekini almamışsa buna, belirtisiz nesne denir.
“Akşama kadar odasında kitap okudu.”
cümlesinde “kitap” nesnesi bu eki almamış ve belirtisiz nesne olmuştur.
4. DOLAYLI TÜMLEÇ
Yüklemin yöneldiği, bulunduğu, çıktığı yeri gösteren öğedir. Yükleme sorulan “-e”, “-de” ve “-den” hâl eklerini alan sorulara aynı ekleri alarak cevap veren sözcük ya da söz öbekleri dolaylı tümleç görevinde bulunur. Soruların ve cevapların aynı ekleri alması zorunluluğu, bunun diğer ögelerle karışmasına engel olur.
“Çözemediği soruları bana sorar.”
cümlesinde altı çizili öğeyi bulabilmek için yükleme “kime” sorusunu soruyoruz. Soru da cevap da aynı eki almış. Öyleyse “bana” sözü dolaylı tümleçtir.
“Akşama eve geç kalmayın.”
cümlesinde altı çizili sözcük de “-e” hâl ekini almıştır. Ancak bu ögeyi bulmak için yükleme “ne zaman” sorusunu soruyoruz. Görüldüğü gibi soru hâl eki almadan soruluyor. Öyleyse bu, “-e” hâl eki almış olmasına rağmen dolaylı tümleç değildir.
Aynı durumu “-de” ve “-den” eklerinde de görebiliriz.
“Sabah erkenden dağa çıkacağız.” “Öğrenciler henüz dersten çıkmadı.” “Okulun bahçesinde top oynadık.cümlelerindeki altı çizili sözler dolaylı tümleçtir.
5. ZARF TÜMLECİ
Yüklemin zamanını, durumunu, miktarını, yönünü, koşulunu vb. bildiren ögelerdir. Bunların her biri değişik bir soruyla bulunur.
“Yazın bol bol kitap okuyacağım.”
cümlesindeki altı çizili zarf “ne zaman”,
“Arabamız engebeli yolda ağır ağır ilerliyordu.”
cümlesinde altı çizili zarf “nasıl”,
“Çocuğun dersleri şaşılacak kadar iyiydi.
cümlesindeki altı çizili zarf “ne kadar”,
“Ayakkabıları içeri alın.”
cümlesindeki altı çizili zarf “nereye” sorusuna cevap vermiştir. Yükleme sorulan bu sorulara cevap veren ögeler daima zarftır.
CÜMLE VURGUSU
Cümlede asıl anlatılmak istenen öge vurgulanır. Biz konuşurken, önemsediğimiz ögeyi cümlenin herhangi bir yerinde ses tonumuzu yükselterek vurgulayabiliriz. Ancak yazıda bunu yapamayacağımızdan, vurgulamak istediğimiz öğeyi yükleme yaklaştırırız. Yani cümlede yükleme en yakın öğe, en çok vurgulanan öğedir.
“Babam bizi dün fuara götürdü.”
cümlesinde yükleme en yakın olduğu için dolaylı tümleç,
“Babam bizi fuara dün götürdü.”
cümlesinde yükleme en yakın olduğu için zarf tümleci;
“Babam fuara dün bizi götürdü.”
cümlesinde yükleme en yakın olduğu için nesne;
“Dün fuara bizi babam götürdü.”
cümlesinde yükleme en yakın olduğu için özne vurguludur.
ARA SÖZ
Cümleyi söylerken söz arasına sıkıştırılan, bazen bir öğenin açıklayıcısı, bazen cümle dışı unsur olan söz veya söz öbeklerine ara söz denir.
“Büyüdüğüm o güzel şehri, Bursa’yı, asla unutamam.”
cümlesinde “Bursa’yı” ara sözü cümlenin nesnesinin açıklayıcısı olarak kullanılmıştır. Ara söz daima açıkladığı öğeden sonra gelir.
Ayrıca Bkz. Cümlenin Öğeleri Konu Testleri
Çok yardımcı oldu, Allah razı olsun.
Çok teşekkürler.
Çok iyi.
Ben lise öğrencisiyim. Performans ödevim bu konu üzerineydi. Gerçekten çok yardımcı oldu. Hem de 8.sınıf konularını pekiştirmiş oldum.
Çok teşekkürler.
Çok güzel oldu sağolun. En büyük şampiyon bize her yer Trabzon.
Yapanın ellerine sağlık.
Teşekkürler ben yazdım.
Aynen.
Bu konu iyi oldu yazılıdan önce.
Aynen.
Artık herkes Türkçeyi sevecek.
Ödevim vardı çok yardımcı oldu.
Teşekkürler.
Teşekkürler.
Çok güzel olmuş ellerinize sağlık.
Teşekkürler.
Arkadaşlar edatı unutmuş hoca.
Çok güzel çok işime yarayacak, sağ olun var olun.
Çok iyi oldu bu anlatım.
Çok anlaşılır bir anlatım olmuş.
Evet çok anlatımlı bir cümledir sana katılıyorum Sedacım.
Vallahi güzel olmuş.
Cümlelerin yüklemleri hangi durumu bildiriyor?
“Olmaz olmaz deme; olmaz, olmaz.” cümlesinin öğeleri nelerdir?
Olmaz olmaz(Nesne) deme(yüklem); olmaz(özne), olmaz(yüklem).
Sağolun bu konu çok işime yaradı. Sınavıma çalıştım.
Çok teşekkürler konuyu anlamama çok yardımcı oldu.
Eksikler var.
Bence de.
Ben ilkokul öğrencisiyim çok güzel.
Sağolun çok yardımcı oldu.
Gerçekten iyi anlatıyor.
Hiç bir şey anlamadım.
Çalış anlarsın.
Aslında iyi biliyordum tekrar edeyim dedim şu anda çok daha iyi öğrendim sağolun.
Vay canına mükemmel olmuş!
Çok teşekkür ederim, yapanın ellerine sağlık. :)
Teşekkürler.
İçinde cümle ögelerinin hepsinin bulunması gerekiyordu.
Sağolun sevdim bu siteyi.
Belirtili nesne ile belirtisiz nesneyi yazmamışsınız.:(
İyi bakmadınız galiba.
Güzel bir anlatım olmuş.
Çok iyiydi.
Süper oldu.
Ben çok güzel anladım.
Allah razı olsun vallahi süper anladım. :)
Ben de anladım :D harika bir site!
Gerçekten de Allah rızası olsun performans ödeviydi.
Dolaylı tümleçin eklerini kime, nereye, nerede gibi soruları yazmamışsınız ayrıca bizim hoca daha iyi anlatıyor. Ama yine de güzel.
İyiymiş herkese tavsiye ederim.
Çok teşekkür ederim. Ellerinize sağlık işime çok yaradı.
Çok sağolun işime yaradı.
Sağolun, yarın SBS var, ben de yeni öğrendim.
Çok iyi anladım.
Performans ödeviydi çok işime yaradı teşekkürler.
Bu konuyu bilmiyordum öğrendim çok sağolun. :)
Çok teşekkürler.
Dolaylı tümlece sorulan sorular zarf tümlecine sorulur mu?
Tabi ki sorulmaz.
Bence hiç de iyi değil ben beğenmedim.
Uzun lafın kısası harikasın hocam teşekkür ederim.
Çok güzel beğendim sağolun.
Cümlenin öğeleri süper!
Güzel olmuş.
Çok işime yaradı teşekkür ediyorum :)
Teşekkürler güzel anlatım.
Süper olmuş elinize sağlık :D
Çok sağolun.
Neden genç bir öğretmendi cümlesinde zarf tümleci yok?
“Sen bu gün babamı vuranı tutmazsan, ben seni öldüreceğim! demiş” cümlenin öğeleri neler, lütfen yardımcı olun :(
demiş: Yüklem
O: gizli Özne
Nesne: Sen bu gün babamı vuranı tutmazsan, ben seni öldüreceğim!
Bana göre çok uzun.
Saksılarda al, beyaz, koyu kırmızı sardunya, küpeçiçeği, karanfil. cümlesinin öğeleri nelerdir?
Bu cümle eksiltili cümle, sonu gelmemiş ve yüklemi yok. Bu sebeple yüklemsiz bir cümle ögelerine ayrılamaz, cümlenin yüklemi olarak var sözcüğü kullanılsaydı saksılarda dolaylı tümleç al…………….. karanfil kısmı özne var ise yüklem olurdu.
Teşekkür ederim performans ödevimi yaparken işime çok yaradı sağolun :)
Cümlenin öğelerinde arasöz ve edat var mı lütfen yardımcı olun çok önemi :(
Arasözler ve edatlar cümle dışı unsurdur yani öğeleri bulunmaz.
Çok süper olmuş, nerede arasam buldum. Size ne kadar teşekkür etsem azdır, çok teşekkür ederim.
Çok sağolun süper bir şey olmuş.
Çok güzel.
Harika yardımcı oldu sağ olun var olun o kadar.
Çok teşekkürler umarım sınavda çıkar.
Çok sağ olun inşallah sınavlarda çıkar.
Çok güzel çok beğendim ah bu YGS.
Çok güzel olmuş elinize sağlık yapandan Allah razı olsun.
Çok güzel olmuş.
Çok güzel olmuş ödevimi yaptım.
Çok güzel doğrusu.
Çok güzel olmuş ellerinize sağlık çok yardımcı oldunuz :D
Harika, sınava çalıştım.
Çok güzel anlatmış ama ben bunları zaten Türkçe öğretmenimden öğrendim.
Süperdi.
Çok güzel.
Çok güzel bir anlatım.
Tümleç sormuştum ama yok.
Çok yardımcı oldu sağolun.
Çok güzel ellerinize sağlık hakkınızı helal edin.
Süper :D
Öğrencilerin anlaması için güzel :)
Çok güzel yapmışlar.
Çok sağolun.
İdare eder.
Çok sağolun. Anladım.
Teşekkürler çok beğendim.
Çok güzel olmuş.
Gerçekten güzel anlatım emeği geçenlerin ellerine sağlık.
Çok süper bence.
Eyvallah çok yardımcı oldunuz.
Allah razı olsun.
Çok güzel, ödevimde yardımcı oldu.
Vizelere kesinlikle yardımı olacak çok teşekkürler.
Çok güzel olmuş ellerinize sağlık, gerçekten çok yardımcı oldunuz. Sayenizde ödevden kurtuldum. :-)
Teog’a gireceğim yarın çok yardımcı oldu teşekkürler.
Çok etkileyici teşekkürler.
Çok sağolun yarın, TEOG’a gireceğim, bu konuyu anlamamıştım sizin sayenizde anladım. ALLAH razı olsun.
Çok teşekkürler :)
Çok iyi bence.
Çok güzel olmuş bence, emeği gecen herkese çok teşekkür ederim.:-)
Gerçekten çok güzel olmuş. Emeği geçenlere teşekkürler.
Örtülü Özne, Sözde Özne, Gizli özne nerede bunlar?
Birçok ögeyi unutmuşsunuz :( ama diğerleri güzel olmuş :D
Sonuna soru-cevap koysaydınız iyi olurdu.
Çok güzel, proje ödevimi yapacağım :D
Çok sağolun.
Çok teşekkürler, yeterince bilgi defterime yazdım.
Çok teşekkürler keşke öğretmenim de sizin gibi anlatabilse, helal olsun size.
Yarın sınav var. Haziran 1 olmuş hala sınavlar var, Haziranın 6’sında bitecek ama siz varken bize bir şey olmaz inşallah. Teşekkürler.
Teşekkürler çok güzel olmuş. Yarın yazılım var ve bana çok faydası olacağını düşünüyorum, ellerinize sağlık. Bu arada aynen haziranda sınav yapıyor hocalar. 6 Haziran yarın daha sınavım bitmedi ne zaman bitecekse… Ellerinden gelse okulu hiç kapatmayıp sınav yapacaklar bu hocalar. Bunaldım artık biz de insanız ama.
Sıfatları da koysaymışsınız keşke hocam, sıfatlar nesneyi, zarflar da özneyi mi etkiler? Şimdiden sağ olun.
Sıfatlar isimleri, zarflar ise fiilleri niteler.
Güzel bir site.
Çok yararlı bir site.
Çok güzel olmuş elinize sağlık.
Çok güzel teşekkürler.
Teşekkürler.
TEOG sınavı için çok faydalı bir konu anlatımı. Hemen çıktısını aldım. Çok teşekkürler :)
Evet gerçekten iyi olmuş başarılar dilerim.
Eyvallah yaptım ödevimi.
Bence süper TEOG’da çıkacak.
Mükemmel hazırlanmış… Tek kelime ile muazzam!
Sağolun.
Teşekkürler admin. Hocanın anlattığını anlamamıştım ama şimdi iyi anladım tekrar eyvallah.
Eyvallah çok işime yaradı.
Teşekkürler.
Halk şiiri, sanatı yaşamın bir parçası olarak kabul eder cümlesinin öznesi nedir.
Halk şiiri öznedir.
Çok sağolun.
Ben okulda anlamamıştım, bu çok iyi oldu yarın TEOG sınavım var.
Ben 8.sınıfım, yarın TEOG Sınavım var. Ögeler konusunu anlamamıştım, sizin sayenizde öğrenmiş oldum. Teşekkür ederim :)
Çok sağolun çok güzel olmuş.
Teşekkürler.
TEOG’da çok yardımcı oldunuz teşekkürler.
Çok güzel olmuş, emeğinize sağlık.
Hiç yardımcı olmadı.
Öğretmen çalış demesine rağmen öğrenciler çalışmıyor. Cümlenin öğesi ayrı mı?
Yazin bol bol kitap okuyacagim cumlesinde yazin zarf tumlecidir demissiniz peki bol bol ne oluyor bu durumda ? Ne zamaan yazin, ne kadar bol bol sorularina yanit veriyor…
Cümlenin öğeleri ile cümlede anlatım aynı şey midir?
Hayır farklı şeylerdir.
Güzel mantıklı.
Teşekkürler.
Allah razı olsun çok işime yaradı, yapanın ellerine sağlık onun sayesinde Türkçe sınavından iyi aldım 8.sınıf.
Çok teşekkür ederim.
Çok sağolun ya ilk defa bu kadar ayrıntılı bir yazı buldum :D
Ödevimde çok yardımcı oldu çok teşekkürler çok :) ;)
Çok sağolun.
Teşekkürler.
İyi ama biraz yorucu.
Yardımcı oldu teşekkürler.
Çok teşekkürler.
Hiç güzel olmamış. ;)
Doğadaki örneklerine benzetilerek insan eliyle yapılmış, üretilmiş.
Şahane.
Bu cümleler cümlenin öğelerini anlamamda daha yardımcı oldu, harika anlatılıyor.
Çok güzeldi çok sağolun.
Harika!
Çok güzel anlatım.
Ben lise öğrencisiyim ve hocamız bize sıfat fiil öbeği, bağ fiil, bağlama öbeği gibi konuları anlatıyor. Neden hiçbir site bunlara değinmiyor da basitçe geçiyor?
Güzeldi.
En güzel anlatımı bu sitede buldum. Bu site bi başka dostum!
Çok teşekkürler.
Sağolun.
Sağolun.
İkilemelerden sonra yüklem gelince ne olur?
Tamam konuyu güzelce anlatmışsınız da bir cümlede birden fazla nesne veya yüklem olabilir mi, bu sorunun cevabını merak ediyorum bunu açıklasanız?
Birden fazla nesne olabilir ancak sıralı veya bağlı cümle değilse yüklem sadece bir tane olur. Cümlede kaç yargı varsa o kadar yüklem var demektir.
Teşekkürler.
Bana cümle ögeleri bulunmuş 4 sayfa yazı lazım. Bu bir dil anlatım performansı. (lise 1)
Çok teşekkür ederim çok yardımcı oldu :-)
Çok işime yaradı teşekkürler.
Proje ödevim bu konu üzerindendi çok yardımcı oldunuz hazırlayan ve emeği geçenlere teşekkürler.
Burada edat tümleci yok!
Merhaba Hocam. “O kazadan sonra suyu bardakta bile görmeye dayanamıyorum artık.” cümlesinin ögelerini bulabilir misiniz? Acil ödevim var teşekkür ederim.
dayanamıyorum: Yüklem
Ben: Gizli özne
O kazadan sonra: Zarf tümleci
suyu bardakta bile görmeye: Dolaylı tümleç
artık: Zarf tümleci
Dil ve Anlatım konularını bana en iyi öğreten site, hazırlayana teşekkürler.
Teşekkürler.
Allah razı olsun.
Helal ya süper oldu bu sınavdan önce inşallah geçerim, emeğinize sağlık :)
Çok güzel.
Teşekkürler.
Teşekkürler.
Yarına proje ödevim vardı çok teşekkür ederim çok yardımcı oldunuz.
Çok yardımcı oldu teşekkürler.
Teşekkürler ;)
Ellerinize sağlık.
Cümlenin en önemli öğesi nedir ? Vurgulu öğe mi yüklem mi ?
En önemli öğe derken olmazsa olmazı yüklemdir.
Çok güzel oldu tam sınav öncesi 90 aldım, derste konuyu anlamamıştım ama süper öneririm.
Bilmem güzel gibi.
Merhaba hocam çok güzel anlatmışsınız ellerinize sağlık. Benim Türkçe öğretmenim ödev verdi cümlenin öğelerinin Türkçede önemi nedir diye, yardımcı olursanız sevinirim şimdiden teşekkürler.
Çok güzel olmuş ellerinize, emeğinize sağlık.
Çok teşekkür ederim :)
Geçekten çok sağ olun.
Çok yardım ettiniz sağ olun.
Çok güzel anlatılmış teşekkür ederim.
Kısa ve öz sağ olun.
Çok teşekkürler.
“Belli ki çok yorulmuştu.” cümlesini ögelerine ayırır mısınız? Çok önemli lütfen yardım eder misiniz?
Çok teşekkür ederim konuyu anladım ama deftere yazmak ne ya?
Bu konuyu sizin sayenizde daha iyi anladım. Teşekkür ederim.
Sağ olun var olun. Çok sitede sıkıcı bir anlatım varken sizin üslubunuz çok basit ve güzel.
Çok teşekkürler.
Eksik konular var.
Çok teşekkürler.
Müthiş!
Teşekkürler.
Çok iyi bir şey ;-)
Harika bir site!
Herkese katılıyorum ben aradığım şeyi bulamasam da ablam sınavından 100 aldı, sağ olun.
Çok güzel.
Çok teşekkürler.
Ellerinize sağlık. Süper bir anlatım olmuş.
Teşekkürler.
100’ünden 20’sini anlamadım.
2 gün sonra TEOG sınavına gireceğim. Eksik olduğum konuların hepsini anladım. Çok teşekkürler.
Çok sağ olun.