Osmanlı döneminde “Muhibbi” mahlasıyla şiirler yazan Kanuni Sultan Süleyman ile Divan şiirinin anıt isimlerinden Baki, aynı dönemde aynı gök kubbe altında karşı karşıya da geldiler. Nahcivan Seferi ertesinde kendisini övgülerle dolu bir “Kaside” ile karşılayan genç Baki’yi Kanuni himayesine almıştır.

Ancak Baki’nin sağda solda ileri geri konuştuğunu duyup kızan aynı Kanuni, şiirsel bir fermanla Baki’yi Bursa’ya sürmüş ve Baki’nin bu sürgün kararını bir şiirle yermesi üzerine Padişah onu affetmiştir.

Kanuni şu şiir-fermanla Baki’yi sürgün eder:

“Bâki-yi bed

Nefy-i ebed

Bursa’ya red”

Baki de bu sürgün kararını “Sen de ölümlüsün, bu dünya sana da kalmaz” hatırlatmasını yaptığı şu dizelerle yorumlar:

“Öldünse ey Bâkî!

Değildir mülki cihân

Süleyman’a bâkî

Buna çark-ı felek derler

Ne sen bâkî, ne ben bâkî”

Baki’nin özgür ruhunu şu mısraları yansıtır:

“Fermân-ı aşka cân iledir inkıyâdımız;

Hükm-i kazâya zerre kadar yok inaâdımız,

Baş eğmeziz edânîye, dünya-yı dûn içün;

Allah’adır tevekkülümüz, itimâdımız!”

Kanuni öldüğünde ise Baki için bütün yaşananlar geride kalmıştır ve artık yapılacak tek şey, merhum Padişah için ağıt yakmaktır. Baki “Kanuni Mersiyesi”nde, Zigetvar Seferinde 71 yaşındayken ölen Padişah’ı Büyük İskender’le mukayese ederek onun her alandaki cömertliğini şöyle över:

Kasideden mersiyeye

“Şâh-ı Skender-efser ü Dârâ-sipâh idi

Dünyâya hâk-ı bâr-gehi secde-gâh idi

Bir lûtfu çok mürevveti çok pâdşâh idi”

TERKÎB-İ BEND’DEN

Mersiye-i Hazret-i Süleymân Hân aleyhi’r-rahmetü ve’l-gufrân

(Birinci bend)

Ey pây-bend-i dâm-geh-i kayd-ı nâm ü neng

Tâ key hevâ/yi meşgale-i dehr-i bî-direng

 

An ol günü ki âhir olub nev-bahâr-ı ömr

Berg-i hazana dönse gerek ruy-ı lale-reng

 

Âhir mekânının olsa gerek cür’a gibi hâk

Devrân elinde irse gerek câm-ı ayşa seng

 

İnsân odur ki âyine veş kalbi sâf ola

Sînende n’eyler âdem isen kîne-i peleng

 

İbret gözünde niceye dek gaflet uyhusu

Yetmez mi sana vâkıa-i şâh-ı şîr-çeng

 

Ol şeh-süvâr-ı mülk-i saâdet ki rahşına

Cevlân deminde arsa-i âlem gelürdi teng

 

Baş eğdi âb-ı tîğına küffâr-ı Engerüs

Şemşîri gevherini pesend eyledi Freng

 

Yüz yire kodu lûtf ile gül-berg-i ter gibi

Sanduka saldı hâzin-i devrân güher gibi

 

(İkinci bend)

Hakka ki zîb ü ziynet-i ikbâl ü câh idi

Şâh-ı Skender-efser ü Dârâ-sipâh idi

 

Gerdûn ayağı tozuna eylerdi ser-fürû

Dünyâya hâk-ı bâr-gehi secde-gâh idi

 

Kem-ter gedâyı az atâsı kılurdu bây

Bir lûtfu çok mürevveti çok pâd-şâh idi

 

Hâk-ı cenâb-ı Hazreti der-gâh-ı devleti

Fuzl u belâgat ehline ümmîd-gâh idi

 

Hükm-i kazâya virdi rızâyı egerçi kim

Şâh-ı kazâ-tüvân ü kader-dest-gâh idi

 

Gerdûn-ı dûna zâr ü zebûn oldu sanmanuz

Maksûdu terk-i câh ile kurb-ı İlâh idi

 

Cân ü cihânı gözlerimiz görmese n’ola

Rûşen cemâli âleme hurşîd ü mâh idi

 

Hurşîde baksa gözleri halkın dolagelür

Zîrâ görünce hâtıra ol meh-likaa gelür

 

(Beşinci bend)

Gün doğdu şâh-ı âlem uyanmaz mı hâbdan

Kılmaz mı cilve hayme-i gerdûn-cenâbdan

 

Yollarda kaldı gözlerimüz gelmedi haber

Hâk-i cenâb-ı südde-i devlet-meâbdan

 

Reng-i izârı gitdi yatur kendü huşk-leb

Şol gül gibi ki ayru düşübdür gül-âbdan

 

Gâhî hicâb-ı ebre girer Husrevâ felek

Yâd eyledikçe lütfunu terler hicâbdan

 

Tıfl-ı şirişki yerlere girsün duâm odur

Her kim gamından ağlamaya şeyh u şâbdan

 

Yansun yakılsun âteş-i hecrinle âftâb

Derdinle kara çullara girsün sehâbdan

 

Yâd eylesün hünerlerüni kanlar ağlasun

Tîğın boyunca kara batsun kırâbdan

 

Derd ü gamınla çâk-i girîban idüb kalem

Pirâhenini pâralesün gussadan âlem

 

(Altıncı bend)

Tîgın içürdü düşmene zahm-ı zebânları

Bahsetmez oldu kimse kesildi lisânları

 

Gördü nihâl-i serv-i ser-efrâz-ı nizeni

Ser-keşlik adın anmadı bir daha bânları

 

Her kande bassa pây-semendin nisâr içün

Hânlar yolunda cümle revân etdi kanları

 

Deşt-i fenâda murg-ı hevâ durmayub döner

Tîgın Hudâ yolunda sebîl itdi cânları

 

Şemşîr gibi rûy-ı zemine taraf taraf

Saldın demür kuşaklı cihân pehlevânları

 

Aldun hezâr büt-kedeyi mescid eyledin

Nâkuus yerlerinde okutdun ezânları

 

Âhir çalındı kûs-ı rahîl itdin irtihâl

Evvel konağın oldu cinân bûstânları

 

Minnet Hudâya iki cihânda kılub saîd

Nâm-ı şerîfin eyledi hem gaazi hem şehîd

 

(Vezin: Mef’ûlü fâilâtü mefâilü fâilün)