Bir töre romanı olan Kiralık Konak’ta üç kuşağın çatışması yansıtılmaktadır. Eser Yakup Kadri’nin ilk romanı olup realist bir eserdir. Romandaki tüm olaylar kapalı ve dar bir çevrede yani konakta geçer. Eserde kuşaklar arasındaki uçurum ve hızlı değişimin getirdiği ahlaki bozulma ustaca sergilenmiştir.

Romanın Özeti:

Abdülhamit dönemi nazırlarından olan Naim Efendi; temiz, titiz, dürüst bir Tanzimat Efendisi olmakla beraber roman kahramanlarının da en yaşlı kişisidir. Gelenek ve göreneklere de son derece bağlıdır. Karısı Nefise Hanım ölünce konaktaki düzen bozulmuştur. Çünkü kızı Sekine Hanım içe kapanık sessiz biridir. Sekine Hanımın kocası Servet Bey ise konakta sözü geçsin isteyen, züppe, Müslümanlıktan ve Türklükten nefret eden, Avrupa hayranlığı ve frenk taklitçiliği olan biridir.

Servet Bey’in neşeli, serbest ve savurgan olan kızı Seniha da Avrupa meraklısı ve Avrupa tutkunudur. Kendisi gibi alafranga yaşam düşkünü olan Faik Bey, Seniha’ya karşı ciddi bir duygu beslemediği halde onun kalbiyle oynayan biridir.

Seniha’nın halasının torunu olan Hakkı Celis ise Seniha’ya aşık, şair ruhlu bir gençtir. Seniha için şiirler yazar.

Kendini huzursuz hisseden Seniha’ya doktorlar hava değişimi tavsiye eder. Ahbaplarıyla Büyükada’ya giden Seniha orada turlara çıkarak, içki ve kumar alemlerine katılarak sıkıntısını, huzursuzluğunu atmaya çalışır. Faik Bey’le Seniha’nın adada yaşadıkları maceralar konağa kadar duyulur.

Konakta savurganlık almış başını gitmekte, sık sık toplantılar, eğlenceler düzenlenmektedir. Bu yüzden Naim Efendi’nin mal varlığı hızla tükenir. Faik Bey Seniha’yla evlenmeyi kabul etmez ama birliktelikleri, dışarıda dolaşmaları devam eder. Seniha iyice şirazeden çıkmıştır. Faik Bey’le seviştiklerini bile büyükbabasından saklamaz. Naim Efendi, Seniha’nın bu davranışlarından dolayı yıkılıp hasta düşer. Seniha ise onu ziyaret bile etmez. Davranışları iyice değişmiştir, vakitli vakitsiz vurur kapıyı çıkar, uzun süre ortadan kaybolur.

Bir ara Avrupa’ya kaçar. Bu olaydan özellikle Hakkı Celis yıkılır. Servet Bey de Seniha’nın bu davranışlarından Naim Efendi’yi sorumlu tutar ve ona kin duyar. Sonunda Seniha İstanbul’a döner ama konağa gelmez. Servet Bey karısını alıp konağı terk eder.

Konak kiraya verilmek istenir ama geçmiş dönemin simgesi gibi olan konak eski ve sıkıcı bulunduğu için kimse konağı kiralamaz.

Mal varlığı tüketilen Naim Efendi yapayalnız kalmıştır konakta. Hastalıkların, yalnızlığın, parasızlığın pençesindeki Naim Efendiye Hakkı Celis destek olmakta, moral vermektedir.

Seniha’nın haline iyice bozulan Hakkı Celis askere yazılır. Çanakkale harbine gider, ölmek istercesine akla durgunluk verecek kahramanlıklar yapar ve şehit düşer.