Öğüt verici bir olayı anlatan uzun şiirlerdir. Her çeşit konu işlenebilir. Roman ve öykünün yerini tutan bir nazım şeklidir. Mesnevilerin genel özellikleri şunlardır:

• Kelime anlamı “ikili, ikişer ikişer”dir.
• İran edebiyatından alınmıştır. İran edebiyatında Firdevsî’nin Şehname’si ünlüdür.
• Klâsik halk hikâyeleri, destanî konular, aşk hikâyeleri, savaşlar, dinî ve felsefî konuları işlenir.
• Konu ne olursa olsun olaylar masal havası içinde anlatılır.
• Konularına göre sınıflandırılırlar: aşk, din ve tasavvuf, ahlâk ve öğreticilik, savaş ve kahramanlık, şehir ve güzelleri, mizah.
• İran edebiyatından alınmış nazım şeklidir.
• Divan edebiyatının en uzun nazım şeklidir (beyit sayısı sınırsızdır). 20-25 bine kadar çıkabilir.
• Mesnevi de bölümlerden oluşur: Önsöz, tevhit, münacat, naat, miraciye, 4 halife için övgü, eserin sunulduğu kişiye övgü, yazış sebebi, asıl konu, sonsöz.
• Mesnevide her beyit kendi içinde kafiyelidir: aa bb cc dd ee …
• Divan şiirinde beş mesneviden oluşan eserler grubuna (bugünkü anlamıyla setine) “hamse” denir.
• Mevlânâ, Fuzulî, Şeyhî, Nabî ve Şeyh Galip (Hüsn ü Aşk) önemli hamse şairlerimizdir.

Edebiyatımızda yazılmış ünlü mesneviler şunlardır:

• Ahmedi – İskendername
• Süleyman Çelebi – Mevlid
• Şeyhi – Harname, Hüsrev ü Şirin
• Nabi – Hayrabat
• Fuzuli – Leyla ile Mecnun
• Şeyh Galip – Hüsn ü Aşk

Ayrıca Bkz. Aşk Konulu Mesneviler