Anonim Halk şiirinin en küçük ve en sevilen nazım biçimidir.
Manilerin özellikleri şunlardır:
- Yedi heceli dört dizeden oluşur.
- Uyak düzeni aaxa şeklindedir.
- Birinci ve üçüncü dizeleri serbest, ikinci ve dördüncü dizeleri uyaklı maniler de vardır (xaxa).
- Manilerin ilk iki dizesi uyağı doldurmak ya da temel düşünceye bir giriş yapmak için söylenir. Bunlara doldurma dizeler denir.
- Temel duygu ve düşünce son iki dizede ortaya çıkar.
- Üçüncü mısraın serbest oluşu söyleme kolaylığı sağlar.
- Başlıca konusu aşk olmakla birlikte her türlü konuda da söylenmiştir.
- Maniler, Divan Edebiyatı‘ndaki “tuyuğ“un karşılığıdır.
Mani Örnekleri
Uzaktır seçilmiyor
Gönüldür geçilmiyor
Gönül bir top ibrişim
Dolaşmış açılmıyor
Yemenimin uçları
Çıkamam yokuşları
Selam edin yârime
Yedi dağın kuşları
Maniler şekillerine göre 4’e ayrılırlar.
1. Düz (tam) mani: 7’li hece ölçüsüyle söylenir. Dört mısradan oluşur. aaxa şeklinde kafiyelenir. Maninin en yaygın şeklidir. Bu tarz manilere tam mani de denir.
Düz (tam) mani örneği:
Şu dağlar olmasaydı
Çiçeği solmasaydı
Ölüm Allah’ın emri
Ayrılık olmasaydı
2. Kesik (cinaslı) mani: İlk dizesi cinaslı bir sözden oluşur. Bu ilk mısra hece sayısı bakımından diğerlerinden eksiktir. Kesik manilere, cinaslı mani, hoyrat da denir.
Kesik (cinaslı) mani örneği:
Böyle bağlar
Yâr başın böyle bağlar
Gül açmaz bülbül ötmez
Yıkılsın böyle bağlar
Niçin kondun a bülbül
Bağımdaki asmaya
Ben yârimden ayrılmam
Götürseler asmaya
3. Yedekli (artık) mani: Düz maninin sonuna anlamı tamamlamak ya da pekiştirmek için iki dize daha eklemek suretiyle elde edilen manidir. Bu tarz manilere artık mani de denir.
Yedekli (artık) mani örneği:
Ağlarım çağlar gibi
Derdim var dağlar gibi
Ciğerden yaralıyım
Gülerim sağlar gibi
Her gelen bir gül ister
Sahipsiz bağlar gibi
4. Ayaklı Mani: Kesik manilerin birinci dizesinin doldurularak söylenen şeklidir. Bunlara doldurmalı kesik mani de denir.
Ayaklı mani örneği:
Ah o beni o beni
Kakül örtmüş o beni
Ben yarimi unutmam
Unutsa da o beni
Deyiş: İki kişinin karşılıklı söylediği manilerdir. Soru yanıt şeklinde düzenlenir. Bir başka kişinin ağzındanmış gibi aktarıldığı şekilleri de vardır.
Maniler, halk arasında yaygın olarak kullanılan, genellikle karşılıklı söylenen bir nazım türüdür. Aşağıda gelin-kaynana arasında karşılıklı söylenen maniler yer almaktadır.
Deyiş Örneği:
Rafta hedik kaynana
Dişi gedik kaynana
Oğlun çerez getirdi
Sensiz yedik kaynana
Tereye petek koydum
İçine ipek koydum
Gelinimin adını
Zincirli köpek koydum
Maniler konularına göre on bölümde toplanır:
- Niyet manileri
- Atışma manileri
- Tarlada ve işte çalışırken gelip geçenlere söylenen maniler
- Bekçi ve davulcu manileri
- Satıcıların söyledikleri maniler
- Semai kahvelerinde söylenen cinaslı maniler
- Âşık hikâyecilerin söyledikleri maniler
- Mektup manileri
- Düğünlerde söylenen maniler
- Mani kıtalarından oluşmuş, mani özelliğini yitirmemiş “basit makamlı” veya konuşma üslubundaki maniler.