Benzetme amacı olmaksızın bir sözün, başka bir sözün yerine kullanılmasına mecaz-ı mürsel denir. Mecaz-ı mürsele düz değişmece de denmektedir. Bu söz sanatında iki sözcük arasında parça-bütün, genel-özel, iç-dış, yazar-eser ya da başka bir çağrışım ilişkisi bulunur. Burada iki sözcük arasında herhangi bir yönden benzerlik ilişkisi söz konusu değildir.
Mecaz-ı Mürsel Sanatına Örnekler:
“Sınıf, yeni öğretmeni merakla bekliyordu.” cümlesinde “sınıf” sözcüğü ile ad aktarması yapılmıştır. Çünkü gerçekte sınıf, derslik, öğrencilerin ders gördüğü yerdir. Ama burada “sınıf” sözcüğü ile sınıfta ders gören öğrenciler anlatılmak istenmiştir. Dış iç ilgisi ile sınıf söylenmiş, öğrenciler anlatılmak istenmiştir.
Ad aktarmasında, sözcüğün kendi anlamı dışında kullanıldığını gösteren bir işaret mutlaka vardır. Yukarıdaki cümlede “sınıf” sözcüğünün kendi anlamında kullanılmadığını “merakla beklemek” ifadelerinden anlayabiliyoruz.
“Ülkeler ancak kalem ve kılıç, ile varlıklarını sürdürebilir.” cümlesinde “kalem ve kılıç” sözleri ile ad aktarması yapılmıştır. Burada sebep-sonuç ilişkisi söz konusudur.
“Kalem” sözcüğü ile eğitimli insanlar, bilim adamları anlatılmak istenmiştir. “Kılıç” sözcüğü ile o ülkeyi dış düşmanlardan koruyacak asker anlatılmak istenmiştir.
“Zihnim bu şehirden, bu devirden çok uzakta, Taobun Cemi! Bey çalıyor eski plakta “Bu dizede “Tanburî Cemil Bey” sözleri ile ad aktarması yapılmıştır. Çünkü burada bir sanatçıdan söz edilmekte, sanatçının adı verilip onun bir eseri anlatılmaktadır. Bu dizelerde “sanatçı-eser” ilgisi ile ad aktarması yapılmıştır.
“Dilerim Tanndan ki, sana açık kucaklar Bir daha kapanmadan kara toprakla dolsun Kan tükürsün adını candan anan dudaklar Sana benim gözümle bakan gözler kör olsun”Bu dörtlükte “kucaklar, dudaklar, gözler” sözcükleri ile ad aktarması yapılmıştır. Burada parça-bütün ilişkisi söz konusudur. “Kucak, dudak, göz” gibi insanın bazı organları söylenerek “insan” kastedilmiştir.
“Güç belâ bir bilet aldım gişeden Yolculuk başladı Haydarpaşa’dan ”Bu dizelerde “gişe” ve “Haydarpaşa” sözcüklerinde ad aktarması vardır. Gişe, bilet satılan yerdir. Burada “gişe” sözcüğü ile oradaki görevli anlatılmak istenmiştir. Haydarpaşa, Kadıköy’deki tren garının adıdır. İkinci dizede “Haydarpaşa” sözcüğü ile bu istasyon anlatılmak istenmiştir.
“Minareler bayramda, kubbeler arifede Başlar birbirinden dik o dört taştan efede Edirne’de bir sabah üçüncü şerefede Sinan güzelliği döndürmüştü başını”Bu dörtlüğün son dizesinde ‘Sinan’ın güzelliği” sözcükleri ile Edirne’deki “Selimiye Camisi” anlatılmak istenmiştir. Burada “sanatçı-eser” ilişkisi ile ad aktarması yapılmıştır. Son dizede bir insan olarak Mimar Sinan’ın güzelliğinden söz edilmiyor, sanatçının adı söylenip onun en önemli eseri olan Selimiye Camisi anlatılmak isteniyor.
Güzel anladım.
Ya he he!
Leyla neyi anladın bir açıklasana!
Teşekkürler.
Ne anladın?
Hayret böyle kapasitedeki bir insanın anlaması güç!
Neyini anlamadın?
Bence çok güzel bir kaynak site olmuş, çok beğendim ve hemen anladım.
Aynen.
Teşekkürler efendim.
Sağolun.
Çok güzel bir site.
Sağolun çok iyi anladım.
Aferin hepinize :)
Teşekkür ederim çok güzel bir yazı olmuş.
Çok sağolun.
İç dış ilişkilerini de yazsaydınız keşke.
“Ocaktaki tencere kaynıyor.” derken tencere değil aslında tencerenin içindeki su kastediliyor. İç-Dış.
Vallahi sağolun.
Performans için yeterli.
Çok güzel işime yaradı bu bilgiler, her arkadaşıma öneririm teşekkürler.
Güzel anlatım, teşekkürler.
#özgecanaslaN
Çok isime yaradı.
Süper.
Teşekkürler.
Çok iyi bir site, emeği geçen herkese sonsuz teşekkürler.
Hocamız anlatmamıştı sağolun buradan iyi anladım.
Ellerinize sağlık. Çok teşekkürler.
Allah razı olsun.
Çok güzel vallahi on numara beş yıldız :)
Performans için yeterli değil.
Zar zor da olsa anladım teşekkürler :D
Alt başlıklarını istemiştik.
Çok işime yaradı Allah razı olsun.
“Kimsin arkadaşım”, Mecaz-ı mürsel mi oluyor buradaki arkadaşım kelimesi?
Kafam karıştı.
Çok ama çok teşekkür ederim.
Teşekkürler sınavda işime yarayacak :D
Çok teşekkürler.
Teşekkür ederim.
Teşekkürler.
Çok kolay konu, çok işime yaradı teşekkürler.
Çok yetersiz olmuş.
Çok teşekkür ederim çok yardımcı oldu.
Teşekkürler çok işime yaradı.
Güzel konu.
Bence de.
Bazılarına anlama kapasitesi olmadığı için anlayış gösterelim.
Çok beğendim çok sağ olun.
Bence çok uzun örnekler vermiş ve tam olarak açıklayıcı değil.
“Cebimdeki adresten umut kalmadı.” burada var m?
Bulamadım.
Sadece bu konu değil bütün konular için çok güzel bir site.
Gerçekten güzel özetlenmiş, emeği geçen herkese teşekkürler.
Anlaşılmayacak bir şey ortada yok bence. Anlamamak güç. Kafa yorarak dinleseydiniz siz de anlardınız. Saygılar…
Güzel ellerinize sağlık.