Nefes, dini temellere bağlı âşık edebiyatı nazım şekillerinden ilahilerin Alevi-Bektaşi âşıklarınca yazılanlarına denir. Konusu genellikle tasavvuftaki vahdet-i vücud, Alevi-Bektaşi ilkeleri, tarikat kurallarıyla ilgilidir. Dili sade bir Türkçe olan nefesler biçim olarak koşmaya benzer. Dörtlükler halinde hece ölçüsünün 7, 8, 11’li kalıpları ile ya da az da olsa aruzla yazılanlara rastlanmaktadır. Dörtlük sayısı 3-7 arasında değişir. Fazla da olabilir.
Nefes Nazım Biçimi Özellikleri
- Bektaşi şairlerinin yazdığı tasavvufi şiirlerdir.
- Genellikle, nefeslerde tasavvuftaki Vahdet-i Vücud felsefesi anlatılır.
- Bunun yanında Hz. Muhammed (A.S.M) ve Hz. Ali (R.A) için övgüler de söylenir.
- Nazım birimi dörtlüktür. Dörtlük sayısı 3 ila 8 arasında değişir.
- Hece ölçüsüyle yazılırlar. Ama aruz ölçüsüyle yazılan nefesler de vardır.
- Nefeslerde, kalenderâne ve alaycı bir üslup dikkati çeker.
- Duygu ve düşünceleri nükteli bir şekilde ve zarafet ölçüleri içinde söylemek nefesin en belirgin özelliğidir.
- Özellikle Pir Sultan Abdal, bu tarzdaki şiirleriyle tanınır.
Alevi ilahilerine “nefes”, “deme”, “deyiş”; Mevlevi ilahilerine “ayin”; Gülşeni ilahilerine “tapuğ”; Halveti ilahilerine de “durak” adı verilir.
Nefes Örneği