1911’de Kastamonu Cide’de doğmuştur. İlkokula Cide’de başlamış ve Terme’de bitirmiştir. Orta öğrenimine Kastamonu’da başlayan sanatçı, liseden ayrılıp yatılı olan Muallim Mektebine girmiş ve 1930’da mezun olmuştur. Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü’nü de bitirmiş olan Rıfat İlgaz, yurdun birçok yerinde öğretmenlik yapmıştır. 1940’ta Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’ne girmiştir. Ocak 1944’te yayınlanan “Sınıf” adlı şiir kitabı toplatılmış ve yazar bir süre cezaevinde kalmıştır. Serbest bırakıldıktan sonra bir yıl öğretmenlik yapmıştır. 1950’li yıllarda gazeteciliğe başlamıştır. “Yürüyüş” dergisinin sorumlu yönetmenliğini üstlenen sanatçı, Aziz Nesin’le “Markopaşa” dergisini çıkarmış ve yazı işleri müdürlüğü yapmıştır. Mizah dergileri çıkartmış ve mizah dergilerinde yazılar yazmış olan Rıfat İlgaz yazılarından dolayı tekrar ceza almış ve yıllarca hapis yatmıştır. Hababam Sınıfı serisi ile tüm Türkiye onu tanımıştır. 1970’te Basın Şeref Kartı almış ve 1974’te emekli olmuştur. Hayatının sonuna doğru bir süre daha gözaltına alınan sanatçı 7 Temmuz 1993’te İstanbul’da yaşamını yitirmiştir.
Edebi Kişiliği:
- 1960’lardan sonra özellikle yazdığı mizahi romanlar ve oyunlarıyla tanınan önem!i bir sanatçıdır.
- Şiire tutkulu olan bir sanatçı olmasına rağmen, “öykü-oyun-roman” denilebilecek, güldürme öğelerini de içine alan karma bir tütün yazarı olarak tanınmış ve okunmuştur.
- Yazdığı toplumcu şiirlerle isim yaptıktan sonra mizah yazarlığına geçen Rıfat İlgaz, 1940’a kadar romantik, 1940 sonrası yazdıklarında ise toplumsal gerçekçi bir özellik göstermiş ve bu kuşağın en tanınmış sanatçılarından olmuştur.
- “Her şey açık açık söylenmelidir.” düşüncesi Rıfat İlgaz’ın şiir anlayışının temelidir.
- Eserlerinde olaylara, gerçeklere büyük önem veren sanatçı siyasal ve ideolojik sorunları anlatmaktan çekinmemiş ve yazdığı eserlerini yalın bir dille, yapmacıksız bir üslupla anlatmıştır.
- Mizah-öykü-roman gibi üç türü karıştırarak yazdığı gülmece eserleri yanında; şiirler, romanlar, anılar, çocuk kitapları kaleme alan sanatçının en tanınmış eseri Hababam Sınıfı serisidir.
Kısaca özetleyecek olursak;
- 1940-1950 yıllarında toplumcu şiirin önde gelen temsilcilerinden olmuştur.
- Yoksul insanların yaşamını sorunlarıyla ele almıştır.
- Toplumcu gerçekçiliği köy ve kent sorunsalında birleştirir.
- Hem edebiyat yaşamında hem de kişisel yaşamda toplumcu bir tutum izlemiştir.
- Özellikle “Hababam Sınıfı” romanıyla tanınmıştır.
- Yapıtlarında yoksulların yaşamını, mizahi öğelerle yansıtmıştır.
- Türk edebiyatının gülmece (mizah) ustalarındandır.
- Son dönemlerinde anı ve çocuk edebiyatı alanlarına ağırlık vermiştir.
Eserleri:
- Roman: Hababam Sınıfı, Bizim Koğuş, Karartma Geceleri, Sarı Yazma, Karadeniz Kıyıcığında, Meşrutiyet Kıraathanesi, Yıldız Karayel, Hababam Sınıfı İcraatın İçinde
- Öykü: Don Kişot İstanbul’da, Kesmeli Bunları, Radarın Anahtarı, Saksağanın Kuyruğu, Nerde O Eski Ustalar
- Tiyatro: Hababam Sınıfı, Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı, Hababam Sınıfı Uyuyor, Rüşvetin Alamancası
- Şiir: Üsküdar’da Sabah Oldu, Karakılçık, Yarenlik, Sınıf, Yaşadıkça, Soluk Soluğa, Güvercinim Uyur mu, Kulağımız Kirişte, Ocak Katırı Alagöz
- Anı: Yokuş Yukarı, Kırk Yıl Önce, Kırk Yıl Sonra, Biz de Yaşadık