Didaktik Şiir

Belli bir konuda öğüt ve bilgi veren, bilimin metot ve prensiplerini, sanat eserlerinin güzel yönlerini öğreten, ahlaki, kültürel dersler veren şiirlere ‘didaktik (öğretici) şiir” denir.

Şairin temel amacı bir düşünceyi, bir bilgiyi aktarmak ve öğüt vermektir. Bunlar okurun aklına seslenir. Bu nedenle didaktik şiirler duygusal yönden zayıftır. Duygu yönü az olduğundan kuru bir anlatımı vardır. Dil ve anlatım bakımından pek değer taşımaz. Bu şiirlerin bilgi ve felsefî yönü ağırlıklıdır. Söylenenler imgeye dönüştürülmeden, düzyazı gibi bir yapı içinde aktarılır. Şairler, kafiye ve ölçülerinden dolayı akılda kolay kaldığından, bilgileri bu yolla vermeyi tercih ederler.

Didaktik şiirin tarihi eski Yunan a dayanır. Hesiodos (MÖ 8. yüzyıl) düşüncelerini, kolayca akılda kalması amacıyla şiirin olanaklarından yararlanarak bu türde kaleme almıştır.

Türk edebiyatında ‘ta’limi” terimi didaktik şiir yerine kullanılmıştır. Manzum hikâyeler ve fabllar da bu türe girer. Türk edebiyatının Orta Asya’da oluşturduğu, Yusuf Has Hacip’in ‘Kutadgu Bilîg”. Edip Ahmet Yükneki’nin ‘Atabet-ül Hakayık” adlı eserleri bazı bilgileri, doğruları öğretmek amacıyla oluşturulduğu için didaktik şiir sayılır.

Divan edebiyatı döneminde kaleme alınan, Âşık Paşa’nın “Garipnâme”, Nâbi’nin “Hayriyye” ve “Hayrabât’ adlı eseri de didaktik nitelikler taşımaktadır.

Türk edebiyatında Nabi (1614-1712), Ziya Paşa (1825-1880), Tevfik Fikret (1867-1915), Ziya Gökalp (1875-1924) didaktik şiirin başarılı örneklerini vermiş sanatçıların başında yer almaktadır.

İnsanlığa dürüst davran
İnsan küçük büyük evran
İnsanlara hakça davran
Koltuk sana bâki değil
(Yunus Emre)
 
İster isen anlamak cihânı,
Öğrenmeli Avrupa lisânı.
 
Bilmek gerek ordaki fünunu.
Terk eyle taassub u cünûnu.
 
Taklit ile aslını unutma,
Milliyetini hâkir tutma.
(Ziya Paşa)
 
Tüfekle oynama yavrum
Şakacığı bile çirkin
Bir canlıyı öldürmenin.
(Tahsin Saraç)

22 Yorum Var: “Didaktik Şiir

  1. Çok beğendim, projemde kullanacağım. Örnekler fazla olsaydı iyi olurdu ama elinize sağlık.

  2. Allah rızası için bir Allah’ın kulu da şu şiirin adını yazsın, açıklaması güzel de şiirler iğrendim.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir