Şiir ve Gelenek

Şiir geleneği daha önce yaşamış şairlerin eserleriyle oluşmuştur. Geleneği oluşturan şairler arasında sanat anlayışı bakımından ilişki vardır. Halk ve aydın, tarihi akış içerisinde kendi dilleriyle kendi şiir geleneklerini oluşturmuşlardır.

Bir toplumda kuşaktan kuşağa iletilen kültürel değerlere, alışkanlıklara bilgi, töre ve davranışlara gelenek denir. Düğün geleneği, mevlid geleneği, bayram geleneği… gibi.

Şiir geleneği daha önce yaşamış şairlerin eserleriyle oluşmuştur. Geleneği oluşturan şairler arasında sanat anlayışı bakımından ilişki vardır. Halk ve aydın, tarihi akış içerisinde kendi dilleriyle kendi şiir geleneklerini oluşturmuşlardır.

Örneğin Murat Çobanoğlu, geleneği Türk edebiyatının başlangıç tarihine dayanan halk edebiyatının bir temsilcisidir. O, dörtlüklerle ve hece vezniyle şiir kozasını oluştururken içinde yaşadığı kültürel ortamın etkisiyle farklı kavramlara ve kelimelere yer vererek geleneğin içinde özgünleşmiştir.

Türk edebiyatında üç şiir geleneği vardır:

1. Halk Şiiri Geleneği ve Özellikleri

  • Halkın içinden yetişmiş ve çoğu okur-yazar olmayan sanatçılar tarafından oluşturulmuştur.
  • Şiirler, sade bir halk Türkçesiyle söylenmiştir.
  • Nazım birimi olarak dörtlük kullanılmıştır.
  • Hece vezni kullanılmıştır.
  • Kafiyeye önem verilmiştir.
  • Aşk, tabiat, tasavvuf, yiğitlik gibi konular işlenmiştir.
  • Şiirler hazırlıksız olarak söylenmiştir.
  • Genellikle yarım kafiye kullanılmıştır.
  • Gelenek usta-çırak ilişkisiyle bugüne kadar gelmiştir.
  • Koşma, semai, varsağı, destan, ilahi, nefes, mani, türkü gibi nazım şekilleri vardır.
  • Halk şiiri geleneğinin en güçlü temsilcileri Karacaoğlan, Âşık Seyrani, Pir Sultan Abdal, Dadaloğlu, Yunus Emre, Kaygusuz Abdal, Erzurumlu Emrah ve Gevheri’dir.
  • Bu geleneğin son dönem temsilcileri arasında Âşık Veysel, Murat Çobanoğlu, Âşık Reyhani, Âşık Şeref Taşlıova ve Âşık Mahzuni’nin önemli bir yeri vardır.

Örnek:
Avşar Elleri 
Kalktı göç eyledi avşar elleri
Ağır ağır giden eller bizimdir
Arap atlar yakın eyler ırağı
Yüce dağdan aşan yollar bizimdir

Belimizde kılıcımız kirmani
Taşı deler mızrağımın temreni
Hakkımızda Devlet Vermiş Fermanı
Ferman padişahın dağlar bizimdir

Dadaloğlum yarın kavga kurulur
Öter tüfek davlumbazlar vurulur
Nice koç yiğitler yere serilir
Ölen ölür kalan sağlar bizimdir
Dadaloğlu

2. Divan Şiiri Geleneği ve Özellikleri

  • Divan edebiyatı, saray ve çevresinde gelişen ve aydın zümreye hitap eden bir edebiyattır. “Klasik Türk Edebiyatı” ismiyle de anılır.
  • Bu döneme ait şairlerin, şiirlerini topladıkları “divan” adı verilen birer defterleri vardır. Her şairin bir divanı olduğu için, divan edebiyatı ifadesi daha yaygındır.
  • Divan şiirinin dilinde Arapça ve Farsça kelime ve tamlamalar sıkça görülür. Bu dönemin Türkçesine “Osmanlı Türkçesi” denir.
  • Nazım birimi beyittir.
  • Aruz vezni kullanılmıştır.
  • Şiirlerde aşk, tabiat, din, tasavvuf gibi genellikle ferdi konular işlenmiştir.
  • Şiirlerde konu bütünlüğüne ve bütün güzelliğine değil, beyit güzelliğine yer verilmiştir. Yani en güzel şiiri yazmak değil, en güzel beyti yazmak amaçlanmıştır
  • Kaside, gazel, mesnevi, murabba, terkib-i bend, rubai, şarkı gibi nazım şekilleri vardır.

Örnek:
Gazel
Tahammül mülkünü yıktın Hulagu Han mısın kâfir
Aman dünyayı yaktın ateş-i sıızan mısın kâfir

Nedir bu gizli gizli ahlar çak-i giribanlar
Aceb bir şuha sende âşık-ı nalan mısın kâfir

Sana kimisi canım kimi cananım deyü söyler
Nesin sen doğru söyle can mısın canan mısın kâfir

Niçin sık sık bakarsın öyle mirat-ı mücellaya
Meğer sen dahi kendi hüsnüne hayran mısın kâfir

Nedim-i zarı bir kâfir esir etmiş işitmiştim
Sen ol cellad-ı din ol düşmeni iman mısın kâfir
Nedim

3. Modern Şiir Geleneği ve Özellikleri

  • Bu şiir geleneğinde şiirde ölçünün, nazım biriminin ve kafiyenin şart olmadığı savunulmuş ve ölçüsüz ve kafiyesiz şiirlerin örnekleri verilmiştir.
  • Sanatlı söyleyişin yerine yalın ve tabii söyleyiş benimsenmiştir.
  • Her türlü konu işlenmiştir.
  • Nazım birimi kullanılmamıştır.
  • Serbest şiir tarzı benimsenmiştir.
  • Şiirlerde sözcük dizilişi ve iç ahenk ön plandadır.

Örnek:
Anlatamıyorum
Ağlasam sesimi duyar mısınız,
Mısralarımda;
Dokunabilir misiniz,
Gözyaşlarıma, ellerinizle?
Bilmezdim şarkıların bu kadar güzel,
Kelimelerinse kifayetsiz olduğunu
Bu derde düşmeden önce.
Bir yer var, biliyorum;
Her şeyi söylemek mümkün;
Epeyce yaklaşmışım, duyuyorum;
Anlatamıyorum.
Orhan Veli KANIK


124 Yorum Var: “Şiir ve Gelenek”

    2. Bence de yandık ama daha çok şiir örnek 20 proje ödevi için.

  8. Ben bu dersi çok seviyorum ve bunun da bize katkı sağlanacağını sanıyorum. Yorum yapan arkadaşlarıma ve herkese başarılarımı iletiyorum.

    Yanıtla

    1. Herkesin bir dersi sevmesi mümkün değildir. Herkesin edebiyata yeteneği yoktur. Edebiyatı zorunlu ders yapıp da herkesi sıkmanın, insanların işlerini zorlaştırmanın, eziyet etmenin gereksiz olduğunu düşünüyorum. Anne babalarımız da edebiyat eğitimi almış ancak % 90’ı edebiyatı hayatlarında kullanmamakla beraber gereksiz buluyor. Bu yüzden insanlara zorla edebiyat dinlettirmenin ve bir de sınav yapmanın mantıksız olduğunu düşünüyorum. Ayrıca sitenin ellerine sağlık çok iyi olmuş. Çok sağolun. Edebiyat dersi alan bütün öğrencilere de başarılar.

    2. Hilal, eğer edebiyat dersini gereksiz gibi görüyorsan bu edebiyatın iyi bir şekilde idrak edilemeyişinden, ettirilemeyişinden kaynaklanır. Edebiyat demek ruh demek, edep demek, insana nasıl olur da bir şey katmaz ne felaket bir düşünce. Edebiyat insan ruhunun büyük devrimidir, kendisini düşüncelerle, yeni bakış açılarıyla yenilemesi ve geliştirmesidir. Bundan nasibini alamayanlara ne yazık…

  10. Elinize sağlık. Emeğinizin karşılığını dua ile veriyoruz. Allah razı olsun. Bilgiler için teşekkürler…

    Yanıtla

  51. Teşekkür ederim. Şairlerimizi rahmetle anıyoruz, sevgi ve saygılarımla. Allah’a emanet olun.

    Yanıtla

  61. Hiçbir zaman anlamadım edebiyat dersini hala da anlamıyorum ama ellerinize sağlık bayıldım. Ayrıca edebiyat dersini nasıl anlayabilirim kitap okuyorum ama yine de olmuyor bana lütfen yardım edin.

    Yanıtla

    1. Bir kere şu ön yargıdan kurtulmanız gerekiyor.

  64. Çok güzel olmuş ellerinize sağlık, inşallah sınavda yüksek alacağım sayenizde.

    Yanıtla

  90. Edebiyat dersinden nefret ediyorum ve derslerde de çok sıkılıyorum, burası da olmasa 90’ın altına düşerdim.

    Yanıtla

  103. Yarın yazılım var defterimi sıra arkadaşım almış yanlışlıkla, şimdi internetten bütün konuları bulmam lazım.

    Yanıtla

  105. Hocamın anlattıkları içinde anlamadığım bütün konuları bu sitedeki bilgiler sayesinde anladım, çok teşekkürler.

    Yanıtla

  108. Çok teşekkür ederim hocanın verdiği ödevi sizin cevabınız sayesinde yapabildim.

    Yanıtla

Cansu için bir yanıt yazın Yanıtı iptal et

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir