Ahenk
Ahenk kelimesi uyum anlamına gelmektedir. Edebiyatta ise kelimelerin birbiriyle ses ve anlam bakımından etkileyici bir bütün olması anlamındadır.
Şiirde ahenk; ustaca kullanılan ses akışı, söyleyiş, ritim, ölçü ve her türlü ses benzerliğiyle sağlanır. Şiirde ahengi sağlamak için ölçü, uyak, vurgu, tonlama gibi değişik unsurlar kullanılır.
Şiirde ahengi sağlayan unsurları şöyle sıralayabiliriz:
1. Vurgu: Bir kelimede hecelerden birinin diğerlerine göre daha baskılı, daha kuvvetli söylenmesidir. Vurgu hem kelimenin anlamını güçlendiren hem de şiiri ahenkli kılan bir unsurdur. Vurgulama ve tonlama şiirin ahengini ve etki gücünü bir kat daha artırır.
Örnek:
Gök sarı toprak sarı, çıplak ağaçlar sarı
Arkada zincirlenen Toros Dağları
2. Tonlama: Anlatılmak istenen duygu veya düşüncenin daha etkili ifade edilebilmesi için ses tonunu değiştirerek okumaya tonlama denir. Böylece acıma, üzüntü, özlem, hayranlık, sevgi gibi duygular belirginlik kazanır.
Örnek:
Bir sarsıntı… Uyandım uzun süren uykudan,
Geçiyordu araba yola benzer bir sudan.
3. Ölçü: Ahengi sağlamak şiire belli bir düzen vermek için şiirlerde çeşitli ölçüler kullanılır. Türk edebiyatında hece ve aruz ölçüsü olmak üzere iki çeşit ölçü kullanılmıştır.
a. Hece ölçüsü: Şiirdeki tüm dizelerin hecelerinin sayısının eşit olması esasına dayanır. Hece ölçüsü Türklerin bulduğu bir ölçüdür. Bilinen en eski Türk şiirlerinde de bu ölçü kullanılmıştır. 7’li, 8’li, 11’li hece ölçüsü kalıpları en çok kullanılan kalıplardır.
Durak: Ölçü kalıpları içerisindeki durma yeridir. Hece ölçüsünde duraklar sözcükleri bölmez.
b. Aruz ölçüsü: Dizelerdeki hecelerin açıklık kapalılık esasına bağlı olan bir ölçü sistemidir. Sonu ünlü ile biten heceler ‘’açık’’, sonu ünsüzle biten heceler de ‘’kapalı’’ hece olarak adlandırılır. Ayrıca uzun ünlülü heceler ile dize sonundaki heceler daima kapalı kabul edilir. Aruz ölçüsünde duraklar sözcükleri bölebilir.
O be nim mil / le ti min yıl / dı zı dır par / la ya cak
. . – – . . – – . . – – . . –
Fe i la tün Fe i la tün Fe i la tün Fe i tün
Aruz vezninde hecelerin kısalığı ve uzunluğu esas olduğu için bazı Türkçe kelimeler kısa olduğu halde vezin gereği uzun okunur; buna imale denir. İmale kısa heceyi uzun yapar. Arapça ve Farsça kelimelerdeki bazı uzun seslerin vezin gereği kısa okunmasına da zihaf denir. Sessiz bir harfle biten kelime vezin gereği açık olması gerekirse, kendinden sonra sesli ile başlayan bir hece varsa birinci kelimenin sonundaki harf, ikinci kelimenin ilk hecesine ulanır. Buna ulama denir. Ulama kapalı heceyi açık yapar.
c. Serbest Ölçü: Herhangi bir sisteme bağlı olmayan ölçüdür.19.yüzyıl sonlarından itibaren edebiyatımıza girmiştir.
4. Uyak (Kafiye) ve Redif:
Uyak: Dize sonlarında bulunan ve görevleri farklı olan ses veya ek benzerlikleridir.
Redif: Mısra sonlarında bulunan aynı görevdeki ses, ek ve kelime tekrarlarıdır.
Her yalana kanmışım kafiye:’’an’’
Her söze inanmışım redif: ‘’mışım’’
Ben artık sevgiden de
Bıkmışım, usanmışım
Uyak Çeşitleri
a. Yarım Uyak: Sadece bir ünsüzün benzeşmesiyle oluşan kafiyeye yarım uyak denir.
Ecel büke belimizi
Söyletmeye dilimizi
Hasta iken halimizi
Soranlara selam olsun
b. Tam Uyak: Biri ünlü biri ünsüz olmak üzere iki sesin benzerliğiyle oluşan uyağa tam uyak denir.
Ben gideyim yol gitsin, ben gideyim yol gitsin;
İki yanımdan aksın bir sel gibi fenerler
Tak, tak ayak sesimi aç köpekler işitsin
Yolumda bir tak olsun zulmetten taş kemerler
c. Zengin Uyak: En az üç sesin benzerliğiyle oluşan uyağa zengin uyak denir.
Bir idamlık Ali vardı, asıldı
Kaydını düştüler, mühür basıldı
Geçti gitti, birkaç günlük fasıldı.
d. Cinaslı Uyak: Aynı seslerden oluşan; fakat farklı anlamları karşılayan kelimelerle yapılan uyağa cinaslı uyak denir. Cinas bir kelimenin tekrarı değildir. Aynı kelimenin aynı anlamla tekrar etmesine redif denir.
‘’Kalem böyle çalınmıştır yazıma
Yazım kışa uymaz kışım yazıma’’
Bu beyitteki ‘’yazıma’’ sözcüklerinin yazımı aynıdır; ancak birinci dizede kaderime anlamında ikinci dizede ise yaz mevsimi anlamında kullanıldığından cinaslı uyaktır.
NOT: Yazımları ve anlamları aynı olan iki sözcük redif; yazımları aynı ancak anlamları farklı olan iki sözcük cinaslı kafiye oluşturur.
NOT: Uzun okunan ünlüler iki ses değerinde kabul edilir.
Uyak Düzeni (Şeması) ve Çeşitleri
Şiirler uyaklanış bakımından dörde ayrılır:
a. Düz uyak: Uyaklı kelimeler aaxa veya aaab şeklinde sıralanmışsa buna düz uyak denir.
Hiç anılmaz olmuş atalar adı
Beşikte bırakmış ana evladı
Kırılmış yetimin kolu kanadı
Zulüm pençesinden aman kalmamış
b. Çapraz uyak: Uyaklı kelimeler abab şeklinde sıralanmışsa buna çapraz uyak denir.
Sokaktayım kimsesiz bir sokak ortasında
Yürüyorum arkama bakmadan yürüyorum
Yolumun karanlığa saplanan noktasında
Sanki beni bekleyen bir hayal görüyorum
Necip Fazıl Kısakürek
c. Sarma uyak: Uyaklı kelimeler abba şeklinde sıralanmışsa buna sarma veya sarmal uyak denir.
En son Bektaş Ağa çöktü diz üstü
Titrek elleriyle gererken yayı
Her yandan bir merak sardı alayı
Ok uçtu, hedefin kalbine düştü
d. Mani tipi uyak: Mani tipindeki şiirlerde kullanılan uyak türüdür. aaxa şeklinde uyaklanır. Tek dörtlük için geçerlidir.
Dağlarda kar kalmadı
Gözlerde fer kalmadı
Daha yazacak idim
Kâğıtta yer kalmadı
5. Aliterasyon ve Asonans:
Bir şiirin dizelerinde sürekli aynı ünsüzün tekrarlanmasından oluşan ahenge aliterasyon denir.
Bir şiirin dizelerinde sürekli aynı ünlünün tekrarlanmasıyla oluşan ahenge asonans denir.
Senin kalbiden sürgün oldum ilkin bütün sürgünlüklerim bir bakıma bu sürgünün bir süreği
“ü harfi ile asonans, s harfi ile aliterasyon yapılmıştır.”
Çok teşekkür ederim çok güzel bir site, aradığım her şeyi bulabildim :)
Hiç beğenmedim.
Teşekkürler.
Çok teşekkürler.
Gerçekten teşekkürler çok işime yaradı, tüm öğrencilere tavsiyem siteye baksınlar çok güzel.
Tabi buradan selam da gönderebilirsiniz.
Çok teşekkürler.
Performans ödevimi rahatlıkla yapabildim teşekkürler.
Çok güzel olmuş, teşekkürler.
Öncelikle bilgiler yetersiz bence; örnek koysaydınız çok daha iyi kavrardık, neyse gene de fena değil artık bir dahaki sefere:)
Örnek koymuş ya görmediniz.
Teşekkürler.
Teşekkür ederim sizin sayenizde anladım.
Teşekkürler.
Çok çok çok teşekkür ederim sayenizde her şey :)
Çok güzel yazılaya çalıştım süper çok saolun.
Gerçekten sağolun.
Yazılımız var ve her şeyi çok güzel anladım.
Güzel…
Aynen.
Çok teşekkürler.
Site güzel soru ve çözümleri de olsa dahada güzel olur en azından pekiştirmiş oluruz.
Güzelmiş şimdi dexter izliycem.
Çok da iyi değil arkadaşlar abartmayın sınavdan 97 aldım sizin sayenizde ama biraz daha fazla ayrıntılı örnekler olsaydı 100 alabilirdim…
Daha ne istiyorsun kardeşim, lisede 70 alıp sevinen var.
Çok teşekkürler.
97 aldım diyorsun ben 50’nin üstünde alabilecek miyim onu düşünüyorum.
97 almış 100 alabilirdim diyor.
Abi 7 tane 1’im var hırs yaptım burayı buldum gerçektende yaradı sağolun…
Bizim hoca full bu siteden bakarak yazdırıyor. Bu site olmasa ne yapardı bilmem.
Bitanesiniz :)
Teşekkürler.
Çok güzel bir site.
Aaa bunların aynısını hoca bize yazdırdı :D
Güzel anlatım ama bu sitelerde videolu konu anlatımı yok mu?
Teşekkürler.
Site güzel konularıyla, anlatımıyla örnekleriyle ama sorular olsaydı tadından yenmezdi.
Teşekkürler.
İyi ama videolu olsa daha iyiydi.
Çok sağolun.
Keşke videolu olsaydı bir de zaten bunlar benim defterimde yazılı :D
Sağolun.
Çok teşekkür ederim.
Hocam ellerinize sağlık çok iyi olmuş iyi bir detayla anlatmışsınız.
Aynı bizim edebiyat hocası gibi yazmışsınız, şiirler burdakilerin hepsi, benim defterimde var helal olsun size güzel bir konu paylaşmışsınız.
Biraz eksik olmuş mesela en basiti Tekrir’i yazmamışsınız. Bilgilerde de eksiklik var.
Çok Teşekkürler Allah Razı olsun.
Fena değil.
Çok güzel bir site.
Abartmayın süper bir site örnekler de var hem de :D
Çok güzel anlatılmış, teşekkürler.
Konuyu çok iyi anladım.
Çok iyi :D
Süper site!
Enes o senden kaynaklanıyor, ben klasik sınav oldum 50 sorudan 100 aldım. Bence gayet harika anlatılmış…!
Çok faydalı oldu.
Güzel anlatıyor ama ben anlayamıyorum bir türlü.
Site çok güzel ama eksikler de var düzeltilmesini istiyorum.
Güzel olmuş.
Süper bir site sınavlarda çok yararı dokunuyor :D
Sağolun.
Güzel olmuş.
Güzel olmuş sağolun.
İyi bir site.
Abi çok iyi ya :D
Site güzel de video eksi ondan yoksa güzel bir site.
Abi çok iyi ya!
Güzel görünüyor.
Çok teşekkür ederim, tavsiye ederim hoca da böyle diyordu. Sağol admin :D
Herkese tavsiye ederim gerçekten güzel bir site :D
Teşekkürler bu güzel siteye!
Çok faydalı bir çalışma oldu sağolun.
Abi çok iyi ya :D
Sağolun.
Çok iyi anladım.
Çok teşekkürler.
Bu acayip bir site, aradığım her şeyi hemen buldum. Eğer edebiyatınız kötü ise hemen bu siteye girin bence.
Teşekkürler Edebiyat sınavına çalıştım ve 88 aldım :).
Gerçekten güzel bir site her şeyi anlatıyor fakat keşke biraz daha örnek olsaydı.
Çok teşekkürler yardımcı olduğunuz için.
Çok teşekkürler fakat eksik :-)
Site güzel ama benim tarzım değil ;D
Şiir örnekleri koysaydınız daha iyi olurdu.
İşime yaradı.
Bizim hoca buradan çalışmış.
Teşekkürler.
Bu site bir harika dostum!
Harika ya her şey var teşekkürler :D
Çok güzel bir site. Emeği geçenlere teşekkürler.
Allah razı olsun, acayip işime yaradı yazan elleriniz dert görmesin :)
Çok güzel anladım.
İdare eder işte, güzel.
Arkadaşlar tavsiye ederim çünkü çok güzel. ;)
Güzeldi ama eksik :)
s nasıl aliterasyon oluyor, n daha fazla?
Yarın Edebiyat sınavım var, gerçekten çok güzel bir site umarım sınavım güzel geçer :)
Çok teşekkürler.
Çok sağolun teşekkürler…
Allah razı olsun performans ödevim için çok yardımcı oldu.
Yarın sınav var yararlı bir site.
Çok güzel anlatıyor :)
Allah razı olsun size sayenizde 98 aldım, hocanın 2 puanı nereden kırdığı belli değil :)
Bana “Kaldırımlar” şiirinin şiirde ahenk ve yapı unsurları lazım yardımcı olursanız sevinirim.
Ben siteyi beğendim ama yorumları beğenmedim, çok klasik sıkıldım.
Örneklerde bence de eksik var ama notlarınızın bununla alakalı olduğunu sanmıyorum.
Süper :D
Bence çok güzel olmuş umarım işe yarar.
Adamlar yapmış, süper teşekkürler :D
Konu çok güzel performans ödevimde işe yaradı sağolun elinize sağlık :)
Harika ama keşke birazcık da sorular olsaymış ne daha güzel olurdu ama olsun yine de çok yardımcı oldu teşekkürler :)
Çok güzel yazılıya hazırlık oldu.
Aynı öğretmenimizin yazdırdığı gibi, teşekkürler.
ALLAH razı olsun yazılıya çalışıyorum çok yardımcı oldu :)
Sarma uyakta son kısımda bir yanlışlık var “Buna Çapraz Uyak Denir” yazılmış sarma uyak olması gerekiyor. Teşekkürler, çok güzel ve açıklayıcı olmuş. Performans ödevime çok yardımcı oldu.
Teşekkürler, ilgili yer düzeltilmiştir.
Hayat kurtarıcı :)
Mükemmel olmuş. Çok işime yaradı.
Teşekkürler.
Bizim hoca ders anlatmıyor vaaz veriyor resmen. Teşekkürler :D
Biz de çok faydalandık, emeği geçenlere teşekkür ederim.
Yarın sınav var gerçekten işime yaradı, teşekkürler.
Çok teşekkür ederim, çok yardımcı oldunuz.
Ansiklopedi gibi ben bunu nasıl yazacağım, insan biraz kısa tutar.
Kendin kısaltamıyorsun sanki buldun da bulanıyorsun.
Çok işime yaradı teşekkürler.
Çok güzel bir site çok işime yaradı.
Çok iyi gerçekten.
Ünsüz benzeşmesi redife etki ediyor mu? Yani bir mısrada ayrılma hal eki -dir şeklindeyken, diğer mısrada -tir olduğunda bunu redif olarak kabul edebilir miyiz?
Tabi ki ederiz, sonuçta görevleri aynıdır.
Eyvallah iyiymiş burası.
Gerçekten çok güzel bir sayfa, herkese tavsiye ederim aradığım her şeyi burada buldum. Sınavıma buradan çalıştım harika, edebiyatı sizin sayenizde anladım teşekkür ederim.
Gerçekten çok güzel bir site, daha iyisi istemez. ;)
Çok güzel, sizin sayenizde kaçırdığım konuları öğrendim ama anlatımlara örnekler de eklerseniz süper olur.
Teşekkürler.
Vallahi edebiyattan hiçbir şey anlamamıştım, bu siteye baktım her şeyi kavradım. Sağolun.
Çok güzel bir sitedir bu site, kurana çok teşekkür ederim.
Çok sağ olun işime çok yaradı.
Güzel anlatıyor ama hiç bilmeyen biri için değil.
Çok iyi olmuş.
Teşekkürler.
Güzel ancak birkaç tane örnek soru olsa daha iyi olur.
Çok güzel teşekkür ederim :)
Yarın edebiyat sınavım var, buradan biraz anladım. Allah razı olsun sizden, okullar kapanınca buraya bakacağım ve diyeceğim ki ben bunu daha aralıkta yazmıştım.
Sağolun performans ödevine yardımı oldu teşekkürler.
Çok sağolun yazılıma çalışmama yardımcı oldu :)
Gerçekten güzel olmuş. Çok teşekkür ederim. Çok güzel anlatmışsınız sınavdan önce çok işime yaradı.
Çok güzel fakat örneklerle geliştirilebilir. (2015’in ilk yorumu :D)
Çok güzel bir site ama örnek az. (2015’in ikinci yorumu da benden :D)
Güzel olmuş elinize sağlık.
Acayip güzel herkese şiddetle tavsiye ediyorum, eğer edebiyatınız kötüyse benim gibi bu siteyi takip etmelisiniz. (2015’in üçüncü yorumu benden :D)
Teşekkürler.
Eh işte.
Eyvallah on numara olmuş.
Çok iyi.
Teşekkürler.
Teşekkür ederim sağolun.
Allah razı olsun.
Bence gayet güzel açıklamışsınız. çok beğendim, çok güzel bir site. Sayenizde anladım. Allah razı olsun. Sağolun ne diyeyim :)
Ben beğenmedim.
Bence güzel arkadaşlar, gereksiz laf kalabalığı yapmayın.
Elinize sağlık :-*
Gayet başarılı olmuş ellerinize sağlık.
İyi iş.
Hocanın 4 saatte anlattığı ama benim gene de anlamadığım konuyu burada anladım. Çok teşekkürler.
Hocadan anlayamadığımı burada anladım, yazılıya hazırlık bakımından çok yararlı bir site teşekkürler.
Çok beğendim. Tarzsınız :))
Çok teşekkürler.
Çok iyi anlatım teşekkürler.
Süper ödev yapacağım sağolun.
Çok sağolun çok yardımcı oldunuz :) :D
Teşekkür ederim.
Allah razı olsun.
teşekkür ederim.
Süper.
Çok güzel gerçekten.
Yarın şiir tahlilinden sınavım vardı iyi oldu konuyu anlatmanız. Teşekkürler.
Bence örnek konulsaydı daha iyi bir site olurdu ama içerik güzel :)
Eee ritim yok!
Çok iyi anlatmışsınız teşekkür ederim konuyu anladım :)
Fena değil.
Çok teşekkür ederim.
Müthiş bir site.
Çok iyi fazlasıyla anladım teşekkür ederim.
Çok sağolun çok güzel bir site.
Teşekkürler, gerçekten çok iyi bir site.
Abi bu site çok iyi. Teşekkürler.
Süper tek kelimeyle.
Çok teşekkürler.
Kendinizi biraz daha geliştirin, bu bilgi çok yeterli değil.
Aradığım hiçbir şeyi bulamadım.
Sınava çalıştım sağ olun.
Bence çok iyi ama sorular daha zor olsa daha iyi olur.
Çok teşekkür ederim bu siteye.
Bence çok iyi bir site ben çok beğendim :)
Güzel.
Çok sağ olun :)
Derste çok iyi anlayamamıştım gerçekten harika bir şekilde hazırlanmış fakat asonans ve aliterasyona da örnek verseydiniz keşke.
Çok teşekkür ederim.
Cidden işime yaradı artık bundan sonra videolarımda daha dikkatli olacağım.
Çok teşekkürler.
Sağ olun güzel olmuş.
Çok iyi anlatmışsınız ellerinize sağlık.
Çok teşekkürler.
Başarılı fakat biraz daha detaylı anlatılabilir. Teşekkürler.
Çok güzel teşekkürler.
Teşekkürler çok işime yaradı.
Süper çok sağ olun.
Güzel.
Teşekkürler.
Edebiyat bir denize benzer siz de o denize giden bir gemi.
Ödevler bitmiyor!