Bir fikri, bir görüşü okura kabul ettirmek için kanıtlama yönteminden de yararlanılarak oluşturulan paragraflara tartışma paragrafı denir. Tartışma paragrafında yazarın amacı, savunduğu doğruyu okura kabul ettirmektir. Yazar, bunu sağlamak adına kendi görüşüyle birlikte karşıt görüşü de verir. Daha sonra kendi görüşünün doğru olduğunu kanıtlarla ortaya koyar.
Tartışma paragrafında, konu en az iki farklı bakış açısıyla ele alınır. Örnek olarak “Ülkemizin kalkınması adına ulaşımda öncelik kara yollarına mı hava yollarına mı verilmelidir?” konusunu inceleyelim. Bu tartışmada, konunun iki farklı yönden ele alındığı görülmektedir. Tartışmanın temelinde “Ulaşımda öncelik kara yollarına verilmelidir?”, “Ulaşımda öncelik hava yollarına verilmelidir?” bakış açıları bulunmaktadır. Yazar, bu bakış açılarından hangisini benimsediyse onu diğerinden üstün göstermek ve o konuda okuru ikna etmek için çaba harcar. Bu amacına ulaşmak için de tanımlamalardan, örneklendirmelerden, karşılaştırmalardan, alanında uzman kişilerin görüşlerinden, bilimsel verilerden yararlanır. İleri sürdüğü tezle ortaya koyduğu örnekler, kanıtlar arasında mantıksal ilişkiler kurmak ve ikna edici olmak için zaman zaman “ama, fakat, ancak, çünkü, oysa ki, hâlbuki, bu nedenle” gibi bağlayıcı sözlerden yararlanma yoluna gider. Bu tür paragraflara genellikle öğretici metinlerde yer verilmesi nedeniyle yazar, dili göndergesel işleviyle kullanır.
Örnek
“Eğitimin tam gün mü yarım gün mü olması daha faydalıdır?” sorusu son dönemlerde sık sık tartışılıyor. Bazı eğitimciler “Eğitim tam gün olmalıdır!” deyip geçiyor. Oysa böyle diyerek işin içinden sıyrılamayız. Hele konu geleceğimiz olan çocuklarımız ise… Bence çocuklarımız tam gün eğitim yüzünden zamanının büyük bölümünü okullarda geçiriyor. Böyle olunca da dinlenmeye, eğlenmeye, kitap okumaya, ödev hazırlamaya, uykuya yeterince zaman ayıramıyor. Tam gün eğitim gören öğrenciler eve yorgun geliyor, dinlenemeden tekrar okula dönüyorlar. Oysa yarım gün eğitim gören öğrencilerimiz, eğitim faaliyetlerine daha istekli katılıyor ve daha başarılı oluyor. Bu durum da tam gün eğitimin öğrencilerin verimini oldukça düşürdüğünü göstermektedir. Öğrencilerin öğleye kadar eğitim görüp öğleden sonra da spor, resim, müzik, el sanatları, tiyatro, okuma, yazma gibi etkinliklerin içinde olması gerektiğini ortaya koymuştur.
Bu paragrafta yazar “Eğitimin tam gün mü yarım gün mü olması daha faydalıdır?” sorusundan hareketle bir eğitim sorununa parmak basmıştır. Tam gün eğitimin sakıncalarına dikkat çeken yazar, yarım gün eğitimin daha faydalı olduğu, eğitimde öğleden sonra sosyal faaliyetlere yer verilmesi gerektiği konusunda okuru ikna etmeye çalışmıştır. Bunu da örneklerden ve karşılaştırmalardan yararlanarak ortaya koyuyor.
Paragrafta dili göndergesel işlevde kullanan yazar, okuru ikna etmek için “oysa, o hâlde” gibi ifadeler kullanmıştır. Bu paragraf türünden “makale, deneme, fıkra, eleştiri” gibi yazı türlerinde sıkça yararlanılır.