Tercüman-ı Hakikat Gazetesi (1878)

II. Abdülhamit Döneminde yayımlanan en önemli gazete, 1878’de çıkmaya başlayan Tercüman-ı Hakikat, Ahmet Mithat Efendi’nin başarılı kalemi ile ve hükümeti tenkit etmeyen büyüklere şantaj, sansasyon özelliğinde olmayan ciddi haberciliğiyle bu devrin en uzun ömürlü ve itibarlı gazetesi oldu. Daha sonraki senelerde Ahmet Mithat Efendi’nin damadı Muallim Naci’nin idare ettiği bir edebi ilave verdi. Bu son derece ciddi ve terbiyevi bir edebiyat mecmuasıydı. Bu gazetede telif romanlar tefrika edildiği gibi Batı klasikleri de veriliyordu. Ahmet Mithat Efendi, bu arada 150’den fazla roman ve ilmi kitap yayımladı. Kitaplar, çekici ve akılcı bir üsluba sahip olduğundan, okutucu ve öğreticiydi. On dört ciltlik Avrupa Tarihi, üç ciltlik Dünya Tarihi serileri o devirde halk tarafından merakla okundu.

Ayrıca, Tercüman-ı Hakikat gazetesi tarafından açılan yardım kampanyası Osmanlı Hükümetinin yaptığı yardımların paralelinde olarak İstanbul’da yayımlanan ve Ertuğrul savaş gemisinin battığını ilk kez Bahriye bakanı da dâhil tüm kamuoyuna duyuran Tercüman-ı Hakikat gazetesi tarafından da şehit ailelerine ve yetimlerine yardım toplanmaya başlanmıştı. Bu gazete gericiliğe ve tutuculuğa savaş açmıştır. Daha sonraları Ağaoğlu Ahmet’in de sert yazılar yazdığı gazete, devamlı suretle ittihatçılarla yapılan tartışmaların yayın aracı olmuştur. Balkan Harbi’nden sonra Ahmet Mithat’ın ölümü üzerine gazete, Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar yayınlarını sürdürmüş, daha sonra kapanmıştır.